I bo’lim 1 ma’ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta’minlash asоslari. Reja

1-misol. Ob’yektda yadroviy portlashdan 2 soat keyin nurlanish do’zasi o’lchanadi, R₂=100 rad/soat. Yadroviy portlashdan bir soat keyin nurlanish do’zasi qancha bo’lganini (R₁) toping
Yechish: 11.1 – jadvaldan foydalanib 2 soatga to’g’ri keladigan R₀/R ni qiymatini topamiz va u 2.30 minitga to’ri keladi
Yani: R₀/R=2,30 bundan R₀ =R*2,30 =100*2,30 =230 R/soat

Javob: Aslaha portlagandan 1 soatdan keyingi nurlanish dozasi 230 r/soat

11.1 – jadval.
Aslaha portlatigandan keyin turli vaqtlarda ionlashtiruvchi nurlanishini
aniqlashda qo’llaniladigan koeffitsent

Potlashdan keyingi o’tgan vaqt, soat	R0/R	Potlashdan keyingi o’tgan vaqt soat	R0/R
0,5	0,43	7	10,33
1	1,0	10	15,85
1,5	1,63	12	19,72
2	2,30	20	36,41
2,5	3,00	24	45,3
3,0	3,74	30	59,23
4,0	5,28	48	104,1
4,5	6,08	72	169,3
5	6,90	240	805,2
6	8,59	336	1169

2 – misol. Yadroviy aslaha portlaganda ionlashtruvchi nurlanish 40 rad/soat bo’lib, 2 soatdan keyin o’lchanganda 20 rad/soat ni tashkil qildi. Shu hududda harakatlanuvchi FM tizimlarining ishlashi uchun ruxsat etilgan vaqtni toping.
Yechish. formuladan foydalanamiz.
Masalani shartidagi qiymatlarni formulaga qo’ysak

bu yerda D_oxir – shikastlangan zonadagi oxirgi o’lchangan radiatsiya darajasi;
D_bosh – boshlangan radiatsiya darajasi. rad;
K_sus - radiatsiya susaytrish koeffistienti.
11.2 – jadvaldan foydalanib topilgan qiymatga to’g’ri keladigan vaqt topiladi. Ya’ni 4 soat 6 daqiqa davomida fuqorolar muxofazasining xizmatchilari 20 rad/soat li shikastlangan hududda qutqaruv tozalash ishlarini olib borishlari mumkin.
Radiatsiyaviy xolatni baxolashda keltrilgan hisoblashlardan tashqari aslaha portlatilgandan keyin ma’lum vaqtlarda o’lchangan ionlashtruvchi nurlanish qiymatlaridan foydalanib o’sha aslahani portlatilgan aniq vaqtini muayyan masofadagi fuqarolar va joylarning shkastlanish darajalari hamda boshqa xolatlari maxsus formulalar va jadvallar yordamida hisoblanadi.
11.2 – jadval.
Radioaktiv ifloslangan hududlarda fuqorolarning bo’lishligi
mumkin bo’lgan vaqti, T (soat, daqiqa)