I bob. Yozuvchining g‘oyasi va badiiy obraz I. 1 O. Yoqubovning “Ko‘hna dunyo” romanida ijodkor niyati va badiiy to‘qima I

X U L O S A
Tarix – istiqbol beshigi, komil avlodlarni qadriabad an’analar ruhida tarbiyalovchi ma’rifat sarchashmasidir. Tarixiy romanlar esa, hozirgi haqiqiy tarixdan xabardor qiluvchi tarix voqelikning haqiqiy badiiy talqinini o‘zida ifodalovchi, tarixiy fakt va badiiy to‘qima uyg‘unligi vositasida yaratilgan adabiy tiplar talqinida o‘z tarixini asrab qolishga rag‘batlantiruvchi manbadur. Shu boisdan ham uzoq yillar davomida tarixiy mavzularda badiiy asarlar yaratilishiga har qanday yo‘llar bilan to‘sqinlik qilib kelindi. Bunday siyosatning noto‘g‘riligini mutafakkir yozuvchilarimiz yaxshi bilar edilar.
Biz yuqoridagi bob va bo‘limlarning tahlilidan kelib chiqib, quyidagi xulosalarga keldik.
- Birinchidan tarixiy roman yaratish jarayonida yozuvchining g‘oyasi va badiiy obraz kabi masalalarni O.Yoqubovning “Ko‘hna dunyo”romani misolida tahlil qildik
- Ikkinchidan Yoqubovning “Ko‘hna dunyo” romanidagi ijodkor niyati va
badiiy to‘qimanig uyg‘unligini tahlillarda o‘rgandik.
- Uchinchidan “Ko‘hna dunyo” romanidagi ijtimoiy tip va voqealar tizmasini
ijtimoiy va badiiy tiplar tahlililida tadqiq etdik..
-To‘rtinchidan ijodkorning pafosi va tarixiy voqelikni Yozuvchi O.Yoqubovning tarixiy asarlari misolida tahlil qildik.
- Beshinchidan O.Yoqubovning “Avlodlar dovoni” romanida pafos va obrazlar yaxlitligini tahlillar jarayonida o‘rgandik.
-Oltinchidan “Avlodlar dovoni” romanida konflikt va ijodkor g‘oyasi muommosini asar misolida tadqiq etdik.
Anglashiladiki, tarixiy mavzudagi asarlarda yaratilayotgan tarixiy shaxslar obraziga daxldor davr haqiqatlari ifodalanmasa, ya’ni tarixiy voqelik haqidagi axborotlar badiiy to‘qima jarayonlaridan o‘tib, umumlashtirilgan, bo‘rttirilgan, tipiklashtirilgan va individuallashtirilgan adabiy tiplarda badiiy talqin etilmasa, yetuk tarixiy asarlar yuzaga kelmaydi. “Ko‘hna dunyo” romanida Odil Yoqubov bir zolim shoh va ikki buyuk mutafakkir zotga daxldor davr haqiqatini yoritishni o‘z oldiga ijodiy niyat qilib qo‘ygan. Ana shu ijodiy niyatning mahsuli o‘laroq zolim Mahmud G‘aznaviy, buyuk mutafakkir Beruniy hamda mashhur tabib Ibn Sino adabiy tiplari yaratilgan. Zolim shohning mehnatkashlar boshiga cheksiz jabr- jafolar yog‘dirishi qirg‘inbarot janglar dahshati orqali idrok etilsa, ilmu ma’rifatning haqiqat sabog‘i ekanligi eng og‘ir damlarda ham oddiy insonlarga ko‘makdosh bo‘lgan Beruniy va Ibn Sino adabiy tiplar vositasida bayon qilinadi. O‘quvchi ana shu uch adabiy tip orqali ko‘hna dunyoning jabr- jafoli, g‘am – tashvishli, orzu – armonlari murakkab ijtimoiy qiyofasi va tarixiy haqiqatlari bilan tanishish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.