I bob. Talab va Taklifni shakillantirishni nazariy va uslubiy asoslari

1-rasm. Bozor mehanizmlari elementlarini o’zaro harakatlari. 8

Taklif ishlab chiqarish faoliyati mahsuloti bo’lib, tovar holida sotishga mo’ljallangan. Talab jamiyat ehtiyoji bo’lib, ishlab chiqarish va shaxsiy iste’mollarni ifodalaydi. Ammo talab ehtiyojni sotib olish qobilyatiga (pul bilan taminlangan) ega bo’lgan qismidir. Narx-tovar qiymatining pul shaklidagi ko’rinishi. Talab va taklif hajmi - Iste’molchilar sotib olishga, ishlab chiqaruvchilar bozordagi narxda sotishga tayyor bo’lgan tovarlar va xizmatlar miqdoridan iborat. Shunday ekan, talab va taklif – iste’mol bilan ishlab chiqarishning bozordagi ifodasidir. Ularning bir biri bilan to’g’ridan to’g’ri va teskari bog’liqlikda bo’lishlari yuqoridagi rasmda berilgan. Narxning o’sishi (pasayishi) talabning pasayishiga yoki aksincha rag’batlantirishga (B) olib keladi. o’z tomonidan talabning kengayishi narxning pasayishiga emas, balki uning oshishiga olib keladi (A).narx darjasining taklif hajmiga teskari bog’liqligi C chizig’i bilan ko’rsatiladi. Shu vaqtning o’zida, narxning ko’tarilishi (pasayishi) taklif hajmining o’zgarishiga olib keladi (D).rasmdan ko’rinib turibdiki, talabning o’zgarishi taklifni harakatga soladi, ana shu yo’nalishda teskarisi ham yuz beradi (AD va CB aloqalari). Yuqoridagi tasvirda talab, narx takliflarning bozordagi aloqalari ichki qarama qarshilikka ega ekanligi ko’rinib turibdi. “Talab – narx – taklif ” kategoriyalarining o’zaro harakatlari va bog’liqliklarini to’laroq yoritish uchun bozor muvozanati tushunchasini ko’rib chiqamiz. Bozor muvozanati – talab va taklif bir – biriga, narx esa tovar qiymatiga (oddiy Tovar ishlab chiqarishda) yoki ishlab chiqarish bahosiga (erkin raqobat sharoitida) teng holatini bildiradi. Marketing tamoyillari marketing asosini va uning mohiyatini ochib beruvchi holat talabdir. Marketingni mohiyati - tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish albatta iste’molchiga, talab ishlab chiqarish imkoniyatlarini doimo bozor talabiga mo’ljallashdan iborat. Marketing mohiyatidan quydagi asosiy tamoyillar kelib chiqadi: