I bob. Shimoliy amerikada tarqalgan iqlim mintaqalari

---

REJA: 
KIRISH 
I.BOB.SHIMOLIY AMERIKADA TARQALGAN IQLIM 
MINTAQALARI 
SOVUQ VA MO’TADIL IQLIM MINTAQALARI
1.1
.
SHIMOLIY AMERIKA IQLIMIGA UMUMIY TAVSIF 
1.2
.
ARKTIKA IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI
1.3
.SUBARKTIKA IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI 
1.4
.MO‘TADIL IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI 
II.BOB.ISSIQ IQLIM MINTAQALARI VA BALANDLIK
MINTAQALANISHI
2.1
.SUBTROPIK IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI 
2.2
.TROPIK IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI 
2.3
.
SUBEKVATORIAL IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI
2.4.
BALANDLIK MINTAQALANISHI 
XULOSA 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

---

KIRISH 
“
Bizni hamisha o‘ylantirib keladigan yana bir muhim masala – bu 
yoshlarimizning odob-axloqi, yurish-turishi, bir so‘z bilan aytganda, dunyoqarashi 
bilan bog‘liq. Bugun zamon shiddat bilan o‘zgaryapti. Bu o‘zgarishlarni 
hammadan ham ko‘proq his etadigan kim yoshlar. Mayli, yoshlar o‘z davrining 
talablari bilan uyg‘un bo‘lsin. Lekin ayni paytda o‘zligini ham unutmasin. Biz 
kimmiz, qanday ulug‘ zotlarning avlodimiz, degan da’vat ularning qalbida doimo 
aks-sado berib, o‘zligiga sodiq qolishga undab tursin. Bunga nimaning hisobidan 
erishamiz? Tarbiya, tarbiya va faqat tarbiya hisobidan.
”
Ma‘lumki Shimoliy Amerika materigi qadimgi Lavraziya materigining bir 
qismidir.Uning Asosiy Xususiyatlari haqida gaplashadigan bo‘lsak, unda 
dunyodagi eng katta orol (Grenlandiya,2.2 mln kv km),eng katta arxipelag shu 
materikda (Kanada arktikasi),eng chuqur darasi (Kalorado kanyoni 2 km, uzunligi 
416 km),Eng uzun g‘ori (Flint mamot 500 km), Eng go‘zal va maftunkor 
sharsharasi (Niagara,bir yilda 10 mln sayyoh tashrif buyuradi), eng baland suv 
qalqishi bo‘ladi (Fandi qo‘ltig‘i 16 metr), eng uzun vodiy muzligi 
bor.(Alyaskada,145 km).Shimoliy Amerika qirgʻoqlarini uch okean: Atlantika, 
Shimoliy Muz okeani va Tinch okean suvlari yuvib turadi.Dengizlar materikning 
sharqiy va shimoliy sohillarini ancha parchalab yuborgan, gʻarbiy sohillarini esa 
ancha kam oʻyib kirgan.Atlantika okeani Shimoliy Amerika qirgʻoqlari yaqinida 
quruqlik ichkarisiga ancha uzoq kirib boruvchi dengiz va qoʻltiqlar hosil qilgan. 
Ulardan baʼzilari materik sayozligida joylashgan (materik sayozligi qirgʻoqlar 
yaqinida ancha keng) boshqalari ancha chuqur choʻkmalardan iborat boʻlib, 
ularning ayrim qismlari tubi hozirda ham choʻkishda davom etmoqda. 
Materik sayozligi sohilning Florida yarim orolidan Baffin Yeri oroligacha 
boʻlgan qismida eng kengdir.San Lavrentiy va Gudzon qoʻltiqlari deyarli butunlay 
materik sayozligida joylashgan. Florida yarim oroli bilan Nyufaundlend oroli 
orasida kontinental platforma nisbatan yaqinda suv tagiga choʻkib ketgan boʻlib, 
uning yuzasida materik relefining bir muncha yangi izlari bor: bular-chuqur daryo 

---

mintaqalari mavjuddir. Bu mintaqalar,shimoldan,janubga,qarab o‘zgarib keladi va 
o‘z navbatida harorat,yog‘in va boshqa komponentlar ham o‘zgarib turadi.Iqlim 
mintaqalari haqida to‘liq va batafsil ma’lumotlarni quyida yoritamiz. Har bir iqlim 
mintaqasining o‘ziga xos va mos o‘simlik dunyosi,hayonot dunyosi kabi bir 
biridan farq qiladigan tabiat zonalari mavjud bo‘ladi. Shimoliy Amerika materigida 
quyidagi tabiat zonalari mavjud. Jumladan: Arktika iqlim mintaqasida faqat bitta 
tabiat zonasi qor va muz sahrolari mavjud u o‘z nomiga monant faqat abadiy qorlar 
va muzloqlardan iborat o‘simlik va hayvonotga eng kambag‘al tabiat zonasi 
hisoblanadi.Subarktika iqlim mintaqasida tundra va o‘rmon tundra tabiat zonasi 
mavjud flora va faunaga nibatan boyroq bo‘lgan tabiat zonasi hisoblanadi. 
Mo‘tadil iqlim mintaqasidan tabiat zonasi bir muncha ko‘proqdir jumladan:Tayga 
tabiat zonasi, Aralash va keng bargli o‘rmonlar tabiat zonasi, keng tarqalgandir. 
Subtropik iqlim mintaqasida quyidagi tabiat zonalari mavjud:Chalacho‘l va 
cho‘llar,O‘rmon va o‘rmon dasht tabiat zonalari tarqalgan.Tropik iqlim 
mintaqasida quyidagi tabiat zonalari tarqalgan:Savvanna va siyrak o‘rmonlar, 
tabiat zonalari keng tarqalgan, va subekvatorial iqlim mintaqasida esa faqat Fasliy 
sernam o‘rmonlar zonasi tarqalgandir.Quyida mintaqalar bilan birma bir tanishib 
chiqamiz ya’ni har bir mintaqaning tabiati,landshafti,o’simlik va hayvonot dunyosi 
va boshqalar bilan tanishib chiqamiz. Bundan tashqari shimoliy amerika 
materigining balandlik mintaqalanishi haqida ham so’z boradi.Jumladan ikkita 
yirik tog’lik Kordilyera va Appalachi tog’ligi haqida to’liqroq ma’lumot beriladi. 
Umuman olib aytganda bu kurs ishida materikaning iqlimiga umumiy tavsif, iqlim 
mintaqalari, tabiat zonalari, haqida batafsil ma’lumot beramiz.

---

Shimoliy va Janubiy yarimsharlarda subtropik va subekvatorial,mintaqalar
oraligʻida, joylashgan, ikkita geografik mintaqa. Tropik mintaqalarning materik 
qismi uchun choʻl va chala choʻl landshafti, okeanlarga esa suvning shoʻrligi 
(37%
o
) va yuqori temperaturasi xos. Tropik mintaqalarda quyosh nurlari tik 
tushgani va bulutning kam boʻlganidan quyosh radiatsiyasi koʻp. Natijada harorat 
yil boʻyi yuqori boʻladi. Eng issiq oyning oʻrtacha temperaturasi quruqliklarda
30–35°, eng sovuq oyniki 10° dan pastga tushmaydi.
Yillik yogʻin 50–200 mm (faqat sharqiy okean boʻyi mussonli zonasida 
1000–2000 mm gacha). Materiklarda Tropik mintaqalarning quyidagi sektorlari: 
sernam oʻrmon landshaftli sharqiy okeanboʻyi, siyrak oʻrmon va butazorlardan 
iborat sharqiy oʻtish, choʻl va chala choʻl landshafti ustun boʻlgan materik 
ichkarisidagi va gʻarbiy okeanboʻyi sektorlari farq qilinadi. Sharqdan gʻarbga 
borgan sari oʻsimliklar dunyosi ham oʻzgarib boradi: aralash (doim yashil va barg 
toʻkuvchi) oʻrmonlar, mussonli oʻrmonlar (qarang Tropik oʻrmonlar), siyrak 
oʻrmon va savannalar, quruq oʻrmon va kserofil butalar, chala choʻl va choʻl 
oʻsimliklariga oʻtib boradi. 
Muvofiq ravishda faunasi ham oʻzgaradi. Okean va dengiz suvlarida 
bugʻlanish koʻp boʻlganligi sababli kislorod va planktonlar siyrak. 
Tropik mintaqalardagi koʻpchilik yerlar xoʻjalik jihatidan kam 
oʻzlashtirilgan, aholi siyrak, harorat issiqdir.
E’tibor qiladigan bo’lsak tropik so’zi arabchada “Issiq” demakdir. Lekin bu 
mintaqada dunyodagi eng ko’p hayvonlar to’plangan.