I bob. Shaxsga yo’naltirilgan ta’limning nazariy asoslari

Mashg’ulotning jihozi: magnit doska, kubiklar, turli rasmlar tushirilgan kartochkalar, kompyuter, proyektor, televizor, DVD pleer.

Mashg’ulot turi: O’tilgan mavzuni mustahkamlash

Mashg’ulot metodi: kubik-kubik metodi

Mashg’ulotning texnologik haritasi:

Qism- lar	Bos- qichlar	Mashg’ulotning borishi	Vaqti	Kutilgan natijalar
I	a	Mashg’ulotning tashkiliy qismiSalomiashish davomatni aninbch	3
	b	Hona va bolalarni mashg’ulotga tayyorlash	1 2	salomatlik tuman boylik mashg’ulotga tayyorlash
II		Mashg’ulotning asosiy qismi	20
	1	Bu nimaning rasmi	4	kubiklardagi rasmlarni nomini aytadilar
	2	Rasmni tiklang	3	Kubiklar asosida rasmni tiklaydilar
	3	Rasmni tiklang Rasm asosida ertaklar to’qing	4	Kubiklar asosida rasmni tiklaydilar. Rasm asosida ertaklar to’qiydilar
III		Mashg’ulotning yakuniy qismi	3	Mashg’ulot haqidagi fikrlarini bildiradilar, uyga vazifani belgilaydilar.

Mashg’ulotning borishi:

Ma’lumki maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilar hayotining asosini o’yinlar tashkil etadi. Shuni hisobga olgan holda tarbiyachilar mashg’ulotlarni о’yin asosida tashkil qihshga harakat qiladilar. Bu esa mashg’ulotdan ko’zlangan maqsadga erishish yo’lini qisqartiradi.

О’yinning birinchi bosqichida oldindan tayyorlab qo’yilgan tomonlari 8 sm

ga teng tomonli kubiklarga bola kundalik hayotida ко’rib turadigan narsalarning

suratlari yelimlanadi va kubiklar aralashtirib tashlanadi. Bolalardan ma’lum

turkumga kiruvchi predmetlarning masalan, mashinalarning rasmlarini yoki uy

xayvonlarining rasmlarini kubiklar orasidan terib olish topshirig’i beriladi. Bunday

mashqlarni bola tez uddalaydi. Bu o’yin bir necha marta takrorlansa bolaga o’yinga qiziqish uyg’onadi.

O’yinning ikkinchi bosqichida kubiklarning bir tomoniga bir predmetning olti yoki sakkizga bo’lingan rasmi yelimlanadi. Kubiklar aralashtirib tashlanadi va boladan birorta rasmni tiklab berish talab qilinadi. Bunday o’yinlarda bolada rasmlarni yodda saqlab qolish qobiliyatlari tarkib toptirila boradi.

O’yinning uchinchi bosqichida kubiklarning oltala tomoniga rasm bo’laklari yelimlanadi. Endi kubik o’yinidan ko’zda tutilgan asosiy maqsadga erishish vaqti yetib keladi. Kubiklar aralashtirib tashlanadi va bolalardan birorta rasmni tiklab berish talab qilinadi. Bolalar rasmni tiklashga erishganlaridan so’ng rasm asosida ertak to’qish vazifasi yuklanadi. Mashq bir necha marotaba takrorlanadi va bitta rasm asosida bir necha hil ertaklar yuzaga keladi. Mashg’ulotda yaxshi ishtirokchilar rag’batlantirib boriladi. Shunday qilib mashg’ulot osondan qiyinga, oddiydan marakkabga qarab rivojlantirib boriladi.

Bunday mashg’ulotlarni tashkil qilish va o’tkazish, maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarining o’tilgan mavzu yuzasidan bilimlarining mustahkamlanishiga, ijodiy, mustaqil fikrlash malakasiga ega bo’lishlarida, ijodiy fikr mahsulini nutq sharoitiga mos ravishda og’zaki, yozma shakllarda to’g’ri, ravon ifodalash ko’nikmalariga ega bo’lishlarida, o’zaro o’rtoqlik, do’stlik munosabatlarining tarkib topishida, chaqqonlik va epchillik fazilatlarining rivojlanishida muhim omil bo’lib hizmat qiladi.

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, ta’lim taraqqiyotida pedagogik innovatsiyalarni to’liq o’zlashtirish nazariyasi va amaliyoti ta’lim sohasida yangicha fikrlashga olib kelishi shubhasizdir. Bu o’rinda shuni ta’kidlash joizki, yuqorida keltirilgan usullarni qo’llashda tarbiyachidan yuqori malaka va bolalar fikrlarining to’g’ri- noto’g’riiligini baholash, sharhlab borish talab qilinadi. Biror ko’rinishda baholangan faoliyat yanada jonlanish, fikrlash jarayonini faollashtirish xususiyatiga ega bo’ladi.

2.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni shaxsga yo’naltirilgan ta’lim asosida tarbiyalash texnologiyasi
Maktabgacha yoshdagi bolalarni shaxsga yo’naltirilgan ta’lim asosida tarbiyalash texnologiyasiga yo’naltirilgan bitiruv malakaviy ishida ilgari surilgan nazariy masalalar hamda amalga oshirilgan amaliy tajribalar uning natijasini aniqlashni taqozo etdi.

Ta’kidlovchi va yakuniy tajriba-sinov ishlari Qarshi shahridagi 17-sonli “Turnacha” maktabgacha ta’lim muassasasida olib borildi. Unda jami 8 nafar tarbiyachi hamda maktabga tayyorlov guruhining 68 nafar tarbiyalanuvchisi ishtirok etdi. Shakllantiruvchi tajriba bosqichida ham tajriba-sinov ishlari ta‘kidlovchi tajriba jarayonida foydalanilgan metodlar asosida olib borildi. Dastlab, maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachilariga pedagogik innovatsiyalar haqida nazariy ma’lumotlar berishdan avval ularning ushbu mavzu doirasidagi bilim va tasavvurlarini o’rganishga harakat qildik. Mashg’ulotlarda maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilari shaxslik xislatlarini shakllantirishga doir qanday texnologiyalardan foydalanilayotganligi bilan qiziqdik.

Ana shu maqsadda tajriba-sinov ishlariga jalb etilgan respondent tarbiyachilar o‘rtasida maxsus so‘rovnoma o‘tkazildi. Biz so‘rovnomani og‘zaki tarzda amalga oshirdik, negaki, tarbiyachilar og‘zaki so‘rovnomada o‘zlarini erkin tutishlari, bizning mavzuimiz doirasida ham fikrlarini ochiq bayon etishlari barchamizga ayon. So‘rov savolnomasi mazmunidan quyidagi savollar o‘rin oldi:

1. Pedagogik texnologiya tushunchasini qanday izohlaysiz?

2. Mashg’ulot o‘tayotgan vaqtda, shuningdek, mashg’ulotdan tashqari paytlarda ta’lim amaliyotiga kirib kelayotgan yangiliklarni tadbiq qilishga harakat qilasizmi?

3. Sizningcha tarbiyalanuvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlashda kimlar ko‘proq mas’ul deb hisoblaysiz?

4. Fikringizcha, maktabgacha yoshdagi bolalarni shaxsga yo’naltirilgan ta’lim asosida tarbiyalashda qanday pedagogik texnologiyalardan foydalangan ma’qul?

5. Mashg’ulotlarda qanday pedagogik texnologiyalardan foydalanasiz?

6. Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarida shaxslik xislatlarini shakllantirish yuzasidan qanday takliflarni ilgari surgan bo‘lar edingiz?

Tarbiyachilar bilan o‘tkazilgan savollar tahlili shundan dalolat beradiki, ular o‘z faoliyatlari jarayonida tarbiyalanuvchilarni pedagogik texnologiyaga tayyorlash borasida yetarlicha nazariy bilim va tasavvurga ega emaslliklari tufayli mashg’ulotlar jarayonida ko‘proq o‘quv adabiyotlarga suyanib qolishmoqda. Buning oqibatida 94 % respondent tarbiyachi maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini pedagogik innovatsiyaga tayyorlash dolzarb muammo deb hisoblasalarda, 15,0 % respondent tarbiyachi bu o‘z-o‘zidan ro‘y beradigan tabiiy jarayon deb qarashlari ma’lum bo‘ldi.

Mashg’ulotlarda qanday innovatsion texnologiyalardan foydalanasiz degan savolimizga deyarli aniq javob ololmadik.

Olingan natijalardan qoniqmaganligimiz tufayli shakllantiruvchi tajriba-bosqichida huddi shu tarbiyachilar o’rtasida o’rganilayotgan mavzu doirasida testlar, seminar-treninglar tashkil etildi.

O’tkazilgan seminar-treninglarda maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini pedagogik innovatsiyaga tayyorlash yuzasidan nazariy ma’lumotlar berildi. Mashg’ulotlarda biz taklif etgan 15 nomdagi pedagogik texnologiyalar asosida mashg’ulotlar tashkil etildi. Taklif etilgan texnologiyalar asosida tashkil etilgan mashg’ulotlar orqali tarbiyalanuvchilarda shaxslik xislatlari bilan bir qatorda yangiliklarni tez ilg’ab olish, aniq muammo doirasida fikr yuritish, uni yechimini topish va hal qilishga doir ko’nikmalarning shakllanganligining guvohi bo’ldik.

Tahlil natijasiga ko‘ra chiqarilgan umumiy xulosaga tayanib, shuni qayd etish zarurki, maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini pedagogik innovatsiyaga tayyorlash nafaqat mashg’ulotlarning samaradorligini oshirishda, balki, tarbiyalanuvchilarni bir muammo doirasida faoliyat olib borishlari orqali ularda o’zaro hamkorlik, muammoni hal qilishga nisbatan qat’iyatlilik, chuqur mulohazalilik, iroda, do’stlik, tashabbuskorlik kabi qator shaxslik xislatlarining shakllanganligining guvohi bo’ldik.

Pedagogik texnologiyalarni qo’llash ijodiy jarayon bo’lib, unda munozaralar, ishchan o’yinlar, tashxisli metodika, pedagogik vaziyatlarni loyihalash, suhbat va uchrashuvlar, tajriba almashish, referatlar, taqrizlar, annotatsiyalar, ma‘ruzalar, tarbiyalanuvchilarga tavsiyanomalar yozishni tavsiya etish muhim sanaladi. Zero, shaxsning kamolot darajasini baholashda uning qiyofasida aks etuvchi barcha sifat (xislat)larini yaxlit holda o’rganishni taqozo etadi.

Pedagogik innovatsiyalar nafaqat mashg’ulotlar jarayonida, balki tarbiyalanuvchilar bilan tashkil etiluvchi ma‘naviy-axloqiy tadbirlarni samarali tashkil etilishda ham muhim rol o’ynaydi. Tadbirlar mazmuni va shakliga ko’ra xilma-xil bo’lsa-da, ularning barchasi yagona ijtimoiy-ta‘limiy maqsad – barkamol shaxsni shakllantirishga yo’naltirilishi lozim. Ijtimoiy tarbiyaning turli yo’nalishlarida amalga oshirilgan ma‘naviy-axloqiy tadbirlar o’z yo’nalishlariga ko’ra muayyan pedagogik vazifalarni bajarishga xizmat qiladi.

Tajriba-sinov ishlarining so’nggi bosqichida maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilari faoliyatini bevosita kuzatish, ularning turli pedagogik topshiriqlarni qay darajada bajarganliklarini tahlil qilish va yakuniy natijalarni umumlashtirish asosida matematik-statistik tahlil amalga oshirildi.

Matematik-statistik tahlilni amalga oshirishda qulaylik yaratish maqsadida hamda tenglik tamoyiliga muvofiq 68 nafar tarbiyalanuvchini o’z ichiga olgan 2 ta maktabga tayyorlov guruhi tanlab olindi. Natijalar nazorat va tajriba-sinov guruhlarining tajriba yakunidagi umumiy ko’rsatgichlari quyidagicha ekanligini ko’rsatdi: