I bob. O’zgaruvchan tok zanjirlari 1 asosiy ta’riflar

P= cosφ. (51)

Amplitudaqiymatlarni ta’sir etuvchi qiymatlarga almashtiramiz:

U_m= , I_m = I,

Bu ifodalarni (51) formulaga quyib, o’zgaruvchan tok aktiv quvvatining asosiy formulasini olamiz:

P=UIcosφ. (52)

Bu formula zanjirda fazalar siljishini keltirib chiqaruvchi sabablarga bog’liq emas.Quvvatifodasidagi cosφ kattalik 1quvvat koeffisiyenta deyiladi. Quvvat koeffisiyenta qancha kichik bo’lsa, fazalar siljishi shuncha ko’p, elektr ustanovkadan energetika nuqtai nazaridan shuncha yomon foydalanilgan bo’ladi: ustanovkani qismalarida anchagina tokda normal kuchlanish saqlanib turadi, uning aktiv quvvati esa ¹ nisbatan kichik bo’ladi. Masalan, ustanovka qismalaridagi kuchlanish U =6 kV, u tok I = 200 A bo’lganda tarmoqqa P = 600 kVt quvvat beradi. Quvvat koeffisiyenti cosφ—P/UI = 0,5.

Lekin cosφ = 1 da xuddi shu quvvatni olish uchun I = 100 A tokning o’zi yetarli bo’lardi. Fazalar siljishi tufayli elektrostansiya va elektr energiyasini uzatuvchi barcha qurilmalarda ortiqcha katta tok bo’ladi, bu esa uzatishda simlarning sizishiga sarflanadigan foyda siz qo’shimcha energiya isroflarini kel­tirib chiqaradi. Fazalar siljishida davrning bir qismi davomida kuchlanish bilan tokning (oniy qiymatlarining) yo’nalishlari qarama-qarshi bo’ladi, natijada ular vujudga keltiradigan oniy quvvat anashu vaqt oralig’ida manfiy bo’lib, o’rtachaquvvatni kamaytiradi.

Jumladan, zanjirda aktiv qarshilikva induktivlik bo’lganda ikkita energe­tik prosess: energiyaning manbadan ak­tiv qarshilikka qaytmas uzatilishi va manba bilan induktiv g’altakning magnit maydoni orasida energiya tebranishlari birga ta’sir etadi. Aktiv qarshilik elektr energiyasining energiyaning boshqa turlariga: issiqlik, mexanik ish vahokazolarga aylanishini xarakterlaydi. Tok ortayotgan paytda magnit maydonda energiya to’planadi, tok kamayayotganda esa energiya manbaga qaytadi.So’ngra, tok nol qiymatdan o’tibyana orta boshlaganida energiya qaytadan magnitmaydonda tuplana boshlaydi va hokozo. Energiyaning bunday zararli tebranishlari o’zgaruvchan tok davrining bir qismi mobaynida manfiy quvvat paydo bo’lishiga olib keladi.Bu tebranishlar energiyasi nisbatan qancha katta bo’lsa, ustanovkaning quvvat koeffisiyenti shun­cha kichik bo’ladi.