I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Harakat davomida jismning hamma nuqtalari bir xil ko‘chsa, 
bunday harakatga ilgarilanma harakat deyiladi.
Ilgarilanma harakat qilayotgan jismning ixtiyoriy 
ikki  nuqtasidan  o‘tkazilgan  har  qanday  chiziq 
o‘ziga  o‘zi  parallel  ravishda  ko‘chadi.
Tepaga  ko‘tarilayotgan  lift,  uchib  ketayot gan 
samolyot  va  raketa  ilgarilanma  harakat  qiladi. 
Istirohat  bog‘idagi  charxpalak  savati  aylanma 
harakat  qiladi  (13-rasm).  Lekin  shu  bilan  bir 
vaqtda  u  ilgarilanma  hara kat  ham  qiladi.  Chunki 
savatning  ixti yoriy  ikki  nuqtasidan  o‘tkazilgan 
to‘g‘ri chi   ziq o‘z-o‘ziga parallel ravishda ko‘chadi.
Ilgarilanma harakat qilayotgan jismning harakati 
o‘rganilayotganda,  uning  faqat  bitta  nuqtasi 
harakatini  o‘rganish  kifoyadir.  Shu  sababli  ilgari lanma  harakat  qilayotgan 
jismni moddiy nuqta deb qarash mumkin. Ilgarilanma harakat to‘g‘ri chiziqli 
va  egri  chiziqli  bo‘lishi  mumkin. 
Jism      lar harakatini uch turga: ilgarilanma, aylanma va tebranma harakatlarga 
bo‘ lish  shartli  bo‘lib,  bu  murakkab  harakatlarni  tahlil  qilishni  osonlashtiradi 
va  matematik  ko‘rinishda  ifodalash  imkonini  beradi.
12-rasm.
 Kitobning 
ilgarilanma bo‘lmagan 
(a) va ilgarilanma 
(b) harakati
a
b
13-rasm. 
Charxpalak 
savatla rining ilgarilanma 
harakati

---

18
Kinematika asoslari