I bob. Massaning saqlanish qonuni moddalar massasining saqlanish qonuni 5

I BOB. MASSANING SAQLANISH QONUNI

1.1 Moddalar massasining saqlanish qonuni

Kimyo fanining asosiy tushunchalariga atom, element,molekula, valentlik, gramm-atom, gramm-molekula kiradi.
Atom - musbat zaryadli yadro va uning atrofida aylanib yuruvchi manfiy zaryadli elektronlardan tarkib topgan elektroneytral zarrachadir. Atom kimyoviy jihatdan bo`linmaydi va oddiy modda xossasini o`zida saqlab qoluvchi eng kichik zarrachadir. Masalan: Cu, Fe, O, Co, N, C va boshqalar.
Bir xil atomlar to`plami element deyiladi. D.I.Mendellevning elementlar davriy sistemasida barcha elementlar keltirilgan.
Molekula- moddaning xossasini saqlab qoluvchi eng kichik zarracha. Barcha murakkab moddalar molekulalardan tuzilgan. Masalan: FeO, CuO, H<sub>2</sub>O, H<sub>2</sub> SO<sub>4</sub> va boshqalar.
Molekula kimyoviy jihatdan bo`linishi mumkin.
H₂O, H₂SO₄, NaCl - tashki ta`sir natijasida parchalash. Buni ximiyaviy reaktsiya deyiladi. Uning turlari maktab kursida urganilgan: birikish, parchalanish, ajralish, urin almashish reaktsiyalari.
Absolyut atom massa. M:
H - 1,674*10<sup>-27</sup> kg; O - 2,66*10<sup>-27</sup> kg; C - 1,99*10<sup>-26</sup> kg
Bu juda kichik son va noqulay, shuning sababli massa atom birligi ishlatiladi. Bu xalqaro birlik. Uglerod izotopi massasining 12 dan 1 qismi qabul qilingan 1/12.
Nisbiy atom massaAr
Ar<sub>(H)</sub> = 1,674*10<sup>-27</sup> / 12*1,99*10<sup>-26</sup>
Nisbiy molekulyar massa - molekula tarkibiga kiruvchi atomlar nisbiy massalari yigindisiga teng. Masalan: NH<sub>3</sub>= Mr (NH<sub>3</sub>)=14+1*3=17.
Modda miqdori (n) - moddaning molekulyar og`irligiga son jihatidan teng bo`lib, o`lchov birligi sifatida gramm-molekula (mol) yoki gramm/molhisobida ifodalangan massasi.
n(H₂) = 2 g/mol; n(O₂) = 32 g/mol; n(H₂O) = 18 g/mol.