I боб. Жиноят Кодексининг вазифалари ва принциплари

Жазонинг қўлланиши қуйидагиларга қаратилган бўлиши лозим.:

* маҳкумни аҳлоқан тузатиш;
* шахснинг жиноий фаолиятига тўсқинлик қилиш;
* судланувчи ва бошқа шахслар томонидан янги жиноятлар содир этилишининг олдини олиш, каби мақсадлари белгилаб қўйилган.
16. Тарбиялаш жазонинг алоҳида бир мақсади сифатида жиноят содир этган шахсга жазо қўллаш орқали уни қонунга риоя этиш руҳида тарбиялаш, қонун ва ахлоқ нормаларини ҳурмат қилиш, ҳалол турмуш кечириш ва меҳнат қилиш руҳида тарбиялашдан иборатдир. Шундай қилиб, давлат томонидан мажбурлов чораларини қўллаш орқали тарбиялаш, жиноятчига жазонинг тарбиявий таъсиридир ва жазонинг айнан ана шу хусусияти маҳкумни қўрқитиб туради ва тўғри йўлга ўтиб олишига ёрдам беради. Шунингдек, ноқонуний тажовузни амалга оширишга имкон берган ёки унга сабаб бўлган шахснинг хусусиятларини ўзгартиради (масалан, жазоланмаслик ҳисси, лозим даражадаги эътиборнинг йўқлиги ва ҳоказолар).
17. Жиноий фаолиятни давом эттиришга тўсқинлик қилиш жазонинг махсус мақсади сифатида шахсни, унинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият ва давлат манфаатларини, мол-мулкни, табиатни, тинчликни, инсониятнинг хавфсизлигини жиноий тажовузлардан ҳимоя этувчи Кодекс вазифаларининг қисман кўриниши ҳисобланади (бу ҳақда батафсил иккинчи модданинг шарҳида берилган).
Жазони қўллаш орқали жиноий фаолиятни давом эттиришга тўсқинлик қилиш ушбу фаолиятни нафақат судланувчи, балки у билан бирга жиноий фаолиятни амалга оширган бошқа шахслар томонидан ҳам давом этишига чек кўяди (масалан, уюшган гуруҳ аъзосига нисбатан мажбурлов чораларини қўллаш ва шу билан ноқонуний тажовузларни амалга оширишга чек қўйиш).
18. Янги жазони белгилаш ва мавжуд бўлганини қўллаш орқали ваколат берилган давлат органлари уни янги жиноятлар содир этишни олдини олишга кўмак берувчи талабларга бўйсунишини таъминлайди, яъни жазони қўллаш превентив аҳамиятга эга бўлиши лозимдир. Бунда қонун даражасида жазони қўллаш махсус ва умумий превенция мақсадларини кўзлаши кўрсатилади.
Махсус превенция - жазони қўллаш натижасида маҳкум томонидан янги жиноят содир этилишининг олди олиниши тушунилади. Жазо унинг мақсадларини амалга ошишини таъминлашда, суд қатъий равишда судланувчига нисбатан қонун асосида ва тегишли модданинг чегараларида қўлланиладиган жазонинг тури ва даражасини фарқлайди. Бу мақсадга эришиш учун давлат шахс томонидан содир этилган жиноятга тез суратда жавоб бериши муҳимдир.
19. Жазо қўллашда умумий превенциянинг мақсади жиноят содир этган маълум бир шахсга нисбатан жазонинг аниқ бир тури ва миқдорини белгилаш орқали давлат бошқа фуқаролар томонидан янги жиноят содир этилишини олдини олади. Агар маҳкум янги жиноят содир қилса, бошига янада оғирроқ мусибат тушишидан қўрқиши, унинг тўғри йўлга ўтиб олишига асосий омил бўлади. Албатта, жиноят содир қилган шахсга муайян турдаги жазо қўлланилганидан кейин унинг хулқини қонуний назорат қилиш, хулқий ҳаракатларини муайян доирада йўналишга солиб туриш имконияти вужудга келади.