I. Bob. Iste'mol tushunchasi, mohiyati va ahamiyati

Keyingi naflilik (marginal utility) – muayyan ne’matning navbatdagi birligini iste’mol qilishdan olingan qo’shimcha naflilikdir.
Keyingi naflilik umumiy naflilikning o‘sgan qismidan iborat bo‘lib, u naflilik funktsiyasining natijasi hisoblanadi. Muayyan ehtiyojni qondiruvchi har bir navbatdagi ne‘mat oldingisiga qaraganda kamroq naflilikka ega bo‘ladi. Ne‘matlarning cheklangan miqdori sharoitida esa doimo ehtiyojni eng kam darajada qondiruvchi «so‘nggi nusxasi» mavjud bo‘ladi⁵.
So‘nggi qo‘shilgan naflilik pasayib borish tamoyiliga ega bo‘lib, bu iqtisodiy tamoyil sifatida ifoda etiladi. Uning mohiyati shundan iboratki, agar alohida olingan iste‘molchining holatidan kelib chiqilsa, ne‘matlarni iste‘mol qilish hajmining ko‘payib borishi bilan, ma‘lum vaqtdan boshlab, muayyan ne‘matning navbatdagi birligini iste‘mol qilishdan olingan qo‘shimcha naflilik oldingisiga nisbatan kamayib boradi⁶.
Kishi qanchalik ko‘p miqdordagi tovarni iste‘mol qilsa, u shunchalik ko‘p umumiy naflilikka ega bo‘ladi.
Umumiy naflilik (total utility) so’nggi qo’shilgan naflilik ko’rsatkichlarini jamlash orqali aniqlanadi.
Agar iste‘molchi kamayib boruvchi keyingi qo‘shilgan naflilikka ega bo‘lsa, u holda yalpi naflilik kamayadi. Keyingi qo‘shilgan naflilikning pasayib borish qonunini iste‘mol qilingan muzqaymoq misolida ifodalash mumkin.


13.1-jadval
Muzqaymoq iste’mol qilishdan olingan keyingi qo’shilgan va yalpi naflilik

Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni	Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni	Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni
0 1 2 3 4 5 6 7	- 10 8 6 4 2 0 -2	0 10 18 24 28 30 30 28

Jadval ma‘lumotlariga ko‘ra kamayib boruvchi keyingi qo‘shilgan naflilik hisobiga umumiy naflilik miqdoran o‘sib boradi. Biroq, bu o‘sish sur‘ati muzqaymoqlarning navbatdagi soni qo‘shilishi bilan pasayib borish tamoyiliga ega. Natijasi salbiy ahamiyatli qo‘shilgan naflilik umumiy naflilikning qisqarishiga olib keladi. Jadval ma‘lumotlarini grafikka joylashtirib, keyingi va umumiy naflilikning ko‘rgazmali tasvirini hosil qilish mumkin.