I bob. Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarni mantiqiy fikrlashini rivojlantirish

Kurs ishining amaliy ahamiyati.
Ish natijalaridan boshlang’ich sinflar matematika 
darslarida o’quvchilarini hayotiy masalalar echish jarayonida fikrlash qobiliyatlarini 
rivojlantirish metodikasi matematika o’qituvchilariga, matematika fanini o’qitish 
metodikasi bo’yicha ilmiy tadqiqotlarda, o’z ish va ilmiy faoliyatlarida 
foydalanishlari mumkin. 
I BOB. Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarni mantiqiy 
fikrlashini rivojlantirish 
1.1 Boshlang`ich sinflar matematika kursida mantiqiy masalalarni 
yechishda 
o`quvchilarning aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’siri. 
Matnli masalalar boshlang`ich sinflar matematika kursi mazmunining asosini tashkil 
etib, ularni yechish jarayonida qo`llaniladigan aqliy faoliyat usullari: analiz, sintez, 
taqqoslash, analogiya, umumlashtirish, abstraktsiyalash va konkretlashtirish 
o`quvchilarning mantiqiy tafakkur qilish qobiliyatlarini rivojlantirish bilan bir 
qatorda, ularning matematikaga qiziqishlarini ham tarbiyalashga ijobiy ta’sir 
o`tkazadi. Shuning uchun ham umumiy o`rta ta’limning yangi Davlat ta’lim 
standarti talablari asosida yaratilgan boshlang`ich ta’lim matematikasi o`quv dasturi 
mazmunida matnli masalalar turlari kengaytirilib, ularning tarkibiga birinchi bor 
mantiqiy va kombinatorik masalalar ham kiritildi.
Boshlang`ich sinflar matematika kursiga mantiqiy masalalarning kiritilishini, bir 
tomondan, bu masalalarni yechish o`quvchilarning aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir 

---

o`tkazib, ulardan o`z fikrini mantiqiy izchillik asosida ifodalash ko`nikmalarini 
tarkib toptirishi bilan izohlansa, ikkinchi tomondan, bu masalalarni yechishda 
hisoblashlarni bajarish umuman kerak bo`lmasligi yoki yordamchi rol o`ynab, faqat 
arifmetikaga doir ma’lumotlar bilan chegaralanishi orqali izohlanadi.
Kombinatorik masalalarni yechish ham mantiqiy masalalar kabi o`quvchilarning 
matematik rivojlanishiga ijobiy ta’sir o`tkazadi. Mantiqiy, kombinatorik va 
nosatndart masalalarda keltirilgan holatlar, vaziyatlarni tahlil etish asosida 
o`quvchilar zaruriy axborotni izlash va ajratish ko`nikmalarini egallaydilar, sabab-
oqibat bog`lanishlarini o`rnatadilar, mulohaza qilishning mantiqiy zanjirini qurib, 
konkret shartlarga tayangan holda masalaning eng qulay samarali yechish usullarini 
tanlash va yechish kabi o`quv faoliyatining kompotensiyaisi shakllantiriladi va 
rivojlantiriladi. To`plam elementlarini tartiblashga doir mantiqiy masalalarni 
yechish usullari . 
Bu turdagi masalalarni yechishning asosida tartib munosabati tushunchasi yotadi: 
R 
munosabat 
X 
to`plamda bir vaqtning o`zida antisimmetriklik va tranzitivlik 
xossalariga ega bo`lsa, bu munosabat tartib munosabat deyiladi. Agar X to`plamda 
tartib munosabati berilgan bo`lsa, u holda 
X 
to`plam shu munosabat yordamida 
tartiblangan deyiladi. 
Suning uchun bu turdagi masalalarni yechishda berilgan to`plam elementlarini 
to`g`ri tartiblash muhimdir.
To`plam elementlarini tartiblashga doir vaziyatlarni to`g`ri chiziqda modellashtirish 
maqsadga muvofiqdir. Shuning uchun ham bu masalalarni yechishda uning shartida 
berilgan to`plam elementlarini to`g`ri chiziqda joylashgan nuqtalar bilan tasvirlanib, 
berilgan munosabat asosida ular birin-ketin joylashtirilib, tartiblanadi.