I bob. Biologiya faniga kirish I biologiya fanining rivojlanish tarixi



Download 0,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/32
Sana18.01.2022
Hajmi0,64 Mb.
#384377
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   32
Bog'liq
Biologiya 1-Ma'ruza matni (4)

infuzoriyalar

” ni  hujayra deb hisobladi. Uning asarlari nazariy  fikrlarni 

rivojlanishiga va aniq tekshirishlar olib borilishiga katta ta’sir qildi.  

Oken  fikricha  murakkab  organizmlar  elementar  organizmlar  yig‘indisidan  iborat, 

ular bir butun organizmning umumiy hayoti bilan yashaydi, shu bilan birga ular nisbatan 

mustaqil  bo‘lib  qoladilar.  Bu  elementar  organizmlar  ichida  suyuq  moddani  ushlovchi 

zich  qobiqga  ega  bo‘lgan  pufakchalardir.  Ularni  mikroskop  ostida  turli  organizmlar 



to‘qimalarida ko‘rish mumkin. Oken ularni “falsafiy nuqtai nazardan qarab infuzoriyalar 

”  deb  atash  mumkin  deydi.  Shunga  yaqin  fikrni  fransuz  tabiatshunosi  J.L.Leklerk 

Byuffon  (1707-1788)  ham bergan edi. Oken juda ko‘p o‘simlik  va  hayvon to‘qimalarini 

mikroskop yordamida o‘rgandi. U o‘zining “Naturfilosofiya darsligi” da organizmlarning 

mikroskopik tuzilishi haqida quyidagi fikrlarni ilgari surdi:  

1.  Barcha  organik  dunyo  shilimshiqdan  kelib  chiqgan  va  ular  turli  shakllardagi 

shilimshiqlardir.  

2. Dastlabki shilimshiq dengiz shilimshig‘idir.  

3. Dastlabki organik boshlang‘ich shilimshiq nuqtadir.  

4. Dastlabki organik tanalar pufakchalardir.  

5. Dastlabki organik pufakcha filosofik nuqtai nazardan infuzoriyalardir.  

6. Organik  massa  infuzoriyalardan tashkil  topgan ekan, butun organik dunyo  ham 

infuzoriyalardan kelib chiqishi kerak.  

O‘simlik  va  hayvonlar  infuzoriyalarning  metamorfozi  –  shakl  o‘zgarganlaridir. 

Okenning  o‘simlik  va  hayvonlar  tuzilishi  haqidagi  fikrlarini  juda  soddaligi  va  ba’zan 

to‘g‘ri emasligi  mikroskopik texnika  va tekshirishlarni  rivojlanmaganligidan deb qarash 

mumkin. Shunday bo‘lsa ham, uning ishlari keyingi olimlarning bu masalani tabiiy-ilmiy 

asosda o‘rganishlariga zamin  yaratdi, u aslida  murakkab organizmlar (ko‘p hujayralilar) 

ni  tuzilish  prinsiplarini  asoslab  berdi.    Oken  1833  yilda  “Umumiy  tabiiy  tarix”  asarini 

yozdi  va  bunda  1809  yilda  ilgari  surgan  fikrlarini  takrorladi.  Bu  kitobni  Shvan  yaxshi 

bilgan edi, ehtimol bu asar uning “Hujayra nazariyasi” ni yaratishiga turtki bo‘lgandir.  

Hujayra  nazariyasining  shakllanishiga  hissa  qo‘shgan  olimlardan  biri  Peterburg 

tibbiy–jarrohlik akademiyasining professori P.F.Goryaninovdir. 1834-1847 yillar ichida u 

o‘zining bir nechta kitoblarini chop etib bu sohaga e’tiborni qaratdi. Goryaninov ko‘proq 

botanika  sohasida  ish  olib  bordi.  U  tirik  organizmlarning  ikki  podsholikka  bo‘ldi. 

Birinchisi-shaklsiz  yoki  molekulyar,  ikkinchisi-organik  yoki  hujayraviy.  U  o‘zining 

“Tabiat  sistemasi”  (1834)  asarida  “Organik  tanalar  hujayraviy  tuzilishga  ega  bo‘lib,  u 

hayotning  yuqori  bosqichi  sifatida  o‘simliklardan  tortib,  odamlargacha  ko‘rinadi. 

Organik dunyo-bu avvalam hujayraviy tuzilishga ega bo‘lgan tanachalardir” degan fikrni 

aytadi.  U  hujayrani  paydo  bo‘lishini  quyidagicha  tasavvur  qiladi.  Dastlab  kichkinagina 

birlamchi  pufakchani  o‘rab  olgan  shilimshiq  donachasi 


Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish