I bob. Alohida olingan so'z turkumlari



Download 169,77 Kb.
bet1/13
Sana15.06.2023
Hajmi169,77 Kb.
#951736
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Bog'liq
asd


Mundarija
Kirish
I. BOB .Alohida olingan so'z turkumlari
1.1 O’zbek tilidagi so’z turkumlari.
1.2 So’zlarni turkumlarga ajratish
II.BOB O’zbek tilidagi so’z turkumlari haqida
2.1Mustaqil so’z turkumlari haqida
2.1Yordamchi so’z turkumlari haqida
Xulosa
Roydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Kirish
So’zlar anglatiladigan umumiy Grammatik ma`nolariga ko’ra so’z turkumlariga ajratiladi. Tildagi so’zlarning ma`no vazifalariga ko’ra ma`lumguruhlarga bo’linishi so’z turkumi deb yuritiladi. So’zlarning lug`aviy va Grammatik ma`no jihatdan o’zshashligiga ko’ra ayrim leksik-grammatik guruhlariga ajratilish so’z turkumlari deyiladi. So’z turkumlari- so’zlarning so’rog’I va qanday umulashgan ma`no ifodalashiga ko’ra guruhlarga bo’linadi So’zlarni turkumlarga ajratishda ularning Grammatik ma`nolari bilan bir qatorda, lug’aviy ma`nosi ham asosiy belgilardan hisoblanadi. So’z turkumlari quyidagi guruhlarga bo’linadi:



  1. Mustaqil so’z turkumlari -atash va umumiy Grammatik ma`noga ega bo’lib, biror so’roqqa javob bo’ladigan, gap ichida ma`lum sintaktik vazifa bajaradigan so’zlardir. Bu guruhga ot, sifat, son, olmosh, fe`l, va ravish kiradi.

  2. Yordamchi so’z turkumlari - atash ma`noga ega bo’lmaydigan, faqat Grammatik ma`nolarni ifodalashga xizmat qiladigan, so’roq berib, bo’lmaydigan so’zlardir. Ular mustaqil so’zlar va ayrim gaplar orasidagi munosabatni anglatishga xizmat qiladi, so’zga va gapning mazmuniga turli qo’shimcha grammatik ma`nolar qo’shadi. Yordamchi so’zlarga ko’makchi, yuklama, bog’lovchi kiradi.

  3. Oraliqdagi so’zlar (alohida olingan so’zlar) lug’aviy ma’no bildirmaydigan, lekin ba`zan gap bo’lagi vazifasini bajaradigan so’zlardir. Ular mustaqil va yordamchi so’zlarning har ikkalasiga xos belgilarni o’zida aks ettiradi. Bularga modal so’zlar, taqlid so’zlar va undov so’zlar kiradi.

Shuni ham ta`kidlash joizki, tilizdagi ba`zi mustaqil so’zlar ham nutq jarayonida o’zining mustaqil lug’aviy ma`nosini yo’qotib, Grammatik ma`no ifodalashga xoslangan holda, yordamchi so’z vazifasiga o’tishi mumkin. Bu hodisa tilshunoslikda grammatikalizatsiya deb yuritiladi. Masalan: ko’rib qolmoq, bilib olmoq, xafta ichi kabi birliklardagi qol,ol,ich so’zlari o’zining mustaqil lug’aviy ma`nosini yo’qotgan holda yordamchi so’z sifatida qo’llangan. Mustaqil leksik ma`noga ega bo’lmaydigan gap bo’lagi vazifasini bajara olmaydigan, biroq so’z va gaplarni o’zaro bog’lash yoki ularga qo’shimcha ma`no noziklik kiritish, ya`ni yuklash uchun xizmat qiladigan so’zlar yordamchi so’zlar deyiladi. Yordamchi so’zlar umumiy vazifalarga ko’ra uch turli bo’ladi:

  1. Ko’makchi

  2. Bog’lovchi

  3. Yuklama.

Undov, taqlid va modal so’zlar esa, yordamchi so’zlarning alohida guruhini tashkil etadi. Chunki undov va taqlid so’zlar gap bo’lagi sifatida ham, mustaqil so’z-gap sifatida ham qo’’lanadi. Ayni paytda mustaqil so’zlarning yasalishida ham ishtirok eta oladi. Biroq bu so’zlar harakat va hodisaning atamasi bo’la olmasligi, ya`ni lug`aviy ma`no ifoda eta olmasligi.bilan yordamchi so’zlarga o’xshashdir. Shuning chun ham undov, taqlid, modal so’zlarning harbiri o’ziga xos xususiyatlari bilan alohida alohida turkumni tashkil etadi. Ko’rinadiki, so’zlarni turkumlarga ajratishda, birinchidan, lug’aviy ma`no, ikkinchidan, morfologik shakl, uchinchidan, biror sintaktikvazifa bajarish xususiyati, to’rtinchidan, qo’llanish qurshovi ya`ni distributsiyasi e`tibordan kelib chiqiladi. Shunga ko’ra so’zlarning hozirgi o’zbek tilidagi turkumlari quyidagichadir:

  1. Ot, sifat, son, olmosh, fe`l ravish kabi mustaqil so’zlar;

  2. Ko’makchilar, bog’lovchilar, yuklama kabi yordamchi so’zlar;

  3. Modal so’zlar, taqlid so’zlar, undov so’zlar kabi alohida yordamchi so’zlar guruhidan iborat.



Download 169,77 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish