I. A. Karimov «Biz qudratli to‘qimachilik va yengil sanoat tashkil etib, paxta bilan emas, balki boshqa rivojlangan mamlakatlar kabi tayyor mahsulotlar bilan savdo qilmog‘imiz zarur» deya

Aralashtirish jarayonining jadalligi va samaradorligi
Aralashtirish jarayoni samaradorigini baholashda quyidagi 
ko‘rsatkichlardan foydalaniladi:
1.
Aralashtirish notekisligi. Buning uchun o‘rtacha kvadratik 
og‘ish aniqlanadi. 
σ
i
=
∑
( 
P
i
n
−
P
)
2
Komponentlar kvadratik notekisliklari hisoblanadi.
C
2
=
σ
1
⋅
100
, % 
i
komponenti uchun
i
P
37

---

C
2
=
C
2
+
C
2
+
...
C
2
+
...
+
C
2
butun aralashma uchun;
1
2
i
k
k
bu yerda, C
2
1
, C
2
2
, ..., C
2
i
…,
C
2
k
– 1, 2, …i,…k komponentlar
kvadratik notekisliklari.
2.
Aralashtirish darajasi yoki aralashtirish to‘laligi. 
Amaldagi komponent ulushining retseptdagidan farqi: 
1-komponent uchun – 
Δ =
W
1
−
P
1
1
P
1
·
100,%.
2-komponent uchun –
Δ =
W
2
−
P
2
⋅
100, %
.
2
P
2
k–
komponent uchun aralashtirish to‘laligi
Δ =
W
k
−
P
k
⋅
100, %
k
P
k
yoki
S
=
100
−
1
∑
W
i
−
P
i
⋅
100%
.
 
k
P
i
 
Bu yerda, 
R
i
– 
i
komponentning retseptdagi ulushi;
W
i
– 
i
komponentning amaldagi ulushi;
S
– aralashtirish to‘laligi.
38

---

TОZALASH JARAYONI
 
TOZALASH JARAYONINING MAQSADI VA MOHIYATI
Titilgan va aralashtirilgan tolali massa tozalash jarayonidan 
o‘tkaziladi. Tozalash ikki bosqichdan iborat:
– tolalar va nuqsonlar orasidagi bog‘lamni buzish;
– nuqsonlarni tolalardan ajratish.
Paxta tolasini tozalash bilan bir vaqtda, titish ham sodir bo‘ladi. 
Natijada, maydaroq bo‘lakchalar yuzaga keladi va nuqsonlar ochilib 
qolgani tufayli ular kam kuch ta’sirida oson ajratiladi.
39

---

Titish va tozalash jarayonlari, ko‘pincha, bir vaqtda sodir 
bo‘layotganday kuzatilsa-da, ular alohida-alohida jarayonlar sifatida 
amalga oshadi. Bo‘lakcha oldin titiladi so‘ngra tozalanadi. Оldin 
tozalanib keyin titilmaydi. Aynan shuning uchun ham titish va 
tozalashni ajratib, alohida o‘rganish tavsiya etiladi.