Siyosatchilar bozordagi natijani yaxshilay oladimi? Bu savollarga oddiy javob
yo`q. Monopolistik raqobatdosh bozorlarning samarador emasligi manbaidan biri -
272
chekli harajatlarning oshishi bo`lib, bu shunga olib keladiki, agar ishlab chiqarish
harajatlaridan tovarnini ustun qo`yadigan iste’molchilar(lekin narxdan past) ularni
sotib olishdan o`zlarini tiyadilar.Shunday qilib. Monopolistik raqobatdosh bozorlar
Monopolistic
narx
belgilashning
tipik
qaytarilmas
yo`qotishlari
bilan
xarakterlanadi.
Muammoni yechishning oson yo`li yo`q. Chekli harajatlarga asosida
majburiy narx belgilash barcha har turli mahsulotlar ishlab chiqararuvchi-
firmalarni davlat tomonidan boshqarilishi zarurligini bildiradi. Lekin bunday
turdagi mahsulotlar shunchalik tarqab ketganki, xokumat tomonidan bunday
nazorat administrativ og`irdir.
Bundan tashqari Monopolistik raqobatchi firmalar faoliyatiga aralashuv tabiiy
Monopoliyarlarni tartibga keltirishda muammolarni keltirib chiqaradi. Hususan –
Monopolistik raqobat bozoridagi firmalar shundoq ham nullashgan foyda oladi,
narxni chegarali harajat darajasigacha tushirishni talab qilish, yo`qotishga olib
keladi. Biznesda ushbu firmalarni saqlab qolish uchun hukumat ularning
yo`qotishlarini qoplashi lozim, ya’ni soliqlarni oshirishi lozim. Ko`rinadib
turibdiki, noan’anaviy usullar va oqimga qarab arakatlanishdan birini tanlashda
siyosatchilar samarasiz Monopollistik narx belgilashni lozim topadilar.
Jamiyat nuqtai nazaridan Monopolistik raqobat samaradorligi pastligining
sababi – bozordagi firmalarning soni muammosi. Bu muammoni biz bozorga kirish
bilan bog`liq bo`lgan tashqi sam ara terminlarida ko`rib chiqamiz. Xar doim
yangi firma bozorga kirishini maqsadga muvofiqligini taxlil qilar ekan, u oladigan
potensial daromadi darajasiga baho beradi.
Ammo uning bozorga kirishida tashqi samaralar mavjud bo`ladi:
Mahsulot xilma – xilligini ko`paytiruvchi tashqi samara. Bozorda yangi
mahsulotning paydo bo`lishi bilan birga iste’molchilar ortiqchaligi vujudga keladi
va u bozorga kirish bilan bog`liq ijobiy tashqi samaraga ega bo`ladi.
Xaridorlarni ushlab qolish tashqi samarasi. Yangi raqobatchining paydo
bo`lishi eskilarning bir qism iste’molchilarini yo`qotishini va daromadni
kamayishini bildiradi: bu erda salbiy tashqi samaraning o`rni bor.
273
Shunday qilib, Monopolistik raqobat bozoriga kirishda yangi firmalarni
ijobiy va salbiy tashqi samaralar mavjud. Monopolistik raqobat bozorida uning
ahamiyatiga qarab juda ko`p yoki juda kam tovarlar turlari takliq qilinadi.
Tashqi samaralar hajmi Monopolistik raqobat shartlariga bog`liq. Mahsulot
xilma – xilligini ko`paytiruvchi tashqi samara yangi firmalar bozordagi mavjud
tovarlardan farqli mahsulotni taklif qilganda vujudga keladi. Xaridorlarni ushlab
qolish tashqi samarasi firmalar tomonidan belgilangan narx chegarali harajatlardan
baland bo`lganda, qo`shimcha bir birlik maxsulot sotishga intilganda vujudga
keladi. Aksincha mukammal raqobatda firmalar bir xil Tovar ishlab chiqaradi
vanarx chekli harajatga teng bo`ladi, mahsulot hilma – xilligini ko`paytiruvchi
tashqi samara va xaridorlarni ushlab qolish tashqi samarasi mavjud emas.
Ohirida, biz manaAhmadistik raqobatdosh bozorlar o`ziga kerakli barcha
mutloq raqobatdosh bozorlarning jarayon xususiyatlariga ega bo`lmaydi. Yani,
ko`rinmas qo`l, ummiy chiqim moloAhmadistik raqobat ostida maksimallashadi
deb ishontira olmaydi. Chunki efektsizlik qiyin bo`lganligi uchun o`lchash,
murakkab echish, umumiy siyosat uchun bozor daromadi rivojlantirishning oson
yo`li yo`q.
Reklama miqdori tovarlar xarakteriga bog`liq farqlanadi. Yuqori darajada
turli-tuman istemol maxsulotlarni, masalan retsepsiz sotiladigan dorilar, atirlar,
yengil ichimliklar, ustara tishlari, quruq nonushtalarlar yoki itlar eguliklarini
sotadigan firmalar odatda 10 % dan 20 % gaca daromadini reklamaga sarflaydi.
Sanoat mahsulotlarni sotadigan (Drell preslari, aloqa antennalari) firmalarning
reklama uchun byudjetlari G chegaralangan. ammo bug`doy, yer yong`oqlar, quruq
neft kabi masulotlarni reklama qilish umuman shart emas. Iqtisodiyot uchun
korxona daromadini 2 % reklamaga sarflanadi. Bu sarf harajat ko`plab shakllarga
ega. Televidenie va radio, gazeta va jurnallarda, zarrin qog`ozlar, bilbortlar va
internetda bo`ladi.
22
Do'stlaringiz bilan baham: 
