I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot



Download 3,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet228/384
Sana30.12.2021
Hajmi3,77 Mb.
#98806
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   384
Bog'liq
Mikroiqtisodiyot oquv qolanma 2017 8db24-1-427

Monopol 

firmaning 

umumiy, o’rtacha 

va chekli 

daromadi 


 

244 


1-jadvalning oxirgi ustunida firmaning chekli daromadi, firma mahsulotining 

har  bir  qo`shimcha  birlik  uchun  ko`radigan  daromadining  miqdori  hisoblangan. 

Firmaga  1  birlik  suv  hajmi  uchun  jami  tushumlarning  o`zgarishi  olinib  chekli 

daromad  hisoblanadi.  Firma  3  litr  suv  ishlab  chiqarishi  uchun  masalan,  24$ 

umumiy daromad oladi.  Suv ishlab chiqarishni 4 litrga oshirgani tufayli  umumiy 

daromad 28$ yetadi. Shunday qilib, to`rtinchi litr suvni sotishdan chekli daromad $ 

4, ya`ni 28$ dan 24$ni  chegirish natijasiga teng. 

Monopoliyalarda  chekli  daromad  raqobatli  firmalarning  chekli  daromadidan 

farq qiladi. Monopolist sotish hajmini oshiradi, bu harakat umumiy daromadi (P x 

Q) bo`yicha ikki xil ta'sirga ega: 

-  Ishlab  chiqarishga  ta'siri:  Ko`proq  ishlab  chiqilgan  mahsulot  ko`proq  sotilgan 

bo`ladi, shuning uchun Q umumiy daromadni oshirish istagi yuqori bo`ladi. 

-Narx  ta'siri:  Narxni  tushiradi,  shuning  uchun  P  umumiy  daromad  kutilganidan 

past bo`ladi.  

3-rasmda talab egri chizig`i va monopolist firmasi uchun chekli daromad egri 

chizig`i  qanday  joylashishini  ko`rishingiz  mumkin.  (Firmaning  narx  o`rnatishi, 

uning o`rtacha daromadiga teng, chunki, talab egri chizig`i ham  o`rtacha daromad 

egri  chizig`iga  teng  bo`ladi.)  Sotilgan  birinchi  birlik  mahsulot  chekli  daromadi 

yaxshi  narxda  bo`ladi,  chunki  bu  ikki  chiziq  har  doim  vertikal  o`q  orqali  shu 

nuqtadan  boshlanadi  .  Lekin  Shuning  uchun  biz  faqat  birinchi  birliklar  ustida 

taqdiqotni  olib  boramiz,  so`ng  monopolistning  chekli  daromadi  optimal  narxdan 

kam  bo`lsagina  uning  talab  egri  chizig`i  ostida  yotadi.  Biz  bu  chekli  daromadni 

ham  salbiy  bo`lishi  mumkinligini  3-rasmda  (shuningdek  1-jadvalda)  ko`rishimiz 

mumkin.  Daromadga  narxning  ta'siri  katta  bo`lsa,  ishlab  chiqarish  ham  ortib, 

chekli  daromadi  salbiy  bo`ladi.  Firma  mahsulotining  qo`shimcha  1  birligidan 

ishlab chiqargan mahsulotiga dona hisobida foyda yoki zarar ko`rishi mumkin.

 



 

245 


 

Talab  egri  chizig`i  ishlab  chiqarish  hajmiga  qay  darajada  ta`sir  etishini 

ko'rsatmoqda.  Chekli  daromad  egri  chizig’i  firmaning  daromadi  1  birlik 

mahsulotga nisbatan qanday o`zgarishini ko'rsatmoqda. Chunki chekli daromad har 

doim narxdan kam bo`lmasligi uchun monopolist  har doim har bir birlik mahsulot 

narxini oshiradi. 

  Buning sababi, monopol bozorda narxning chekli xarajatga nisbati talabning 

elastikligiga bog`liq.

17

  

 



D

p

E

MC

P

1

1



1



,  

E

P

P

MC



 

Monopol 


hokimiyatni 

o`lchashninhg 

tabiiy 

yo`li 


bu 

foydani 


maksimallashtirishga  olib  keluvchi  narxning  chekli  xarajatlardan  qanchalik  ortiq 

bo`lish  darajasini  aniqlashdir.  Xususan,  biz  narx  ustamasini  (chekli  xarajatlar 

chegirilgan  narx)  narxga  nisbati  ko`rsatkichidan  foydalanishimiz  mumkin. 

Monopol hokimiyatning bu o`lchovi 1934 yilda 1934 yilda iqtisodchi Abba Lerner 

tomonidan  kiritildi  va  Lernerning  monopol  hokimiyat  indeksi  deb  ataladi  (Lerner 

Index  of  Monopoly  Power).  U  narx  va  chekli  xarajatlar  o`rtasidagi  farqni  narxga 

nisbatiga teng. Matematik ko`rinishda: 

L= (P-MC) / P 

Lerner  indeksi  har  doim  0dan  1  gacha  qiymatga  ega  bo`ladi.  Mukammal 

                                                           

17

 B. Salimov va boshqalar. Mikroiqtisodiyot. O`quv-uslubiy majmua. TDIU 




Download 3,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   384




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish