I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

G`irrom  narxlash.

 

Firmalar  odatiy  davlat  bozorlari  bilan  raqobatbardosh 

bosqich  ustida  narxni  rivojlantirish  uchun  imkoniyatdan  foydalanadi.  Biroq 

Politsiya  qachondir  davlat  bozorlari  bilan  firmalar  narxni  pastligini  belgilashga 

aloqador  bo`lganmi?  Bu  savol  antiMonopol  siyosat  ustidagi  ikkinchi  munozara 

qiyin bo`ladi. 

Koyote  Air  deb  ataluvchi  katta  havo  yo`lini  tasavvur  qiling,  unda  ba’zi 

yo`nalishlar  ustida  Monopoliya  bor.  Keyinchalik  Rodranner  Express  kirib  keladi 

va bozorning 20% ini tashkil etadi, 80% bilan Koyoteni ortda qoldiradi. Bu raqobat 

javobida,  Koyote  yo`l  haqini  aylantirib  urishni  boshlaydi.  Ba’zi  antiMonopol 

sharhlovchilar  Koyotening  harakat qilishi raqobatga  zid bo`lishi  mumkin  ekanligi 

to`g`risida  bahslashadi,  ya’ni:  narxni  kesadi  Koyote  uning  Monopoliyasini 

qaytarib,  yana  narxlarni  oshirishi  mumkin,  shuning  uchun  bozordan  Roadranner 

haydovchi  mo`ljallangan  bo`lishi  mumkin.  Bunday  xatti-harakat  yirtqich narxlash 

deyiladi. 

Yirtqich narxlash  Monopoliyaga qarshi kiyimlarida umumiy da'vo bo`lsa-da, 

ba'zi  iqtisodchilar  bu  dalillarga  shubha  qilishadi va  yirtqich narxlash  bir  kamdan-

kam  hollarda,  ehtimol  hech  qachon,  bir  daromadli  biznes  strategiyasi  bo`lishiga 

ishonishadi.  Nima  uchun?    Narxlari  urushi  bir  raqibnii  quvishi  uchun,  narxlar 

qiymati  quyidagicha  haydalgan  bo`lishi  kerak  edi.  Koyote  gangib  arzon  chipta 

---

 

305 

sotishni  boshlasa,  yanada  samolyot  tayyor  bo`lishi  yaxshi  edi,  chunki  past  yo`l 

haqi ko`proq mijozni o`ziga jalb qilardi. Roadrunner esa, reyslarida qaytarib kesib 

Koyote  ning  yirtqich  yurishi  uchun  javob  berishi  mumkin.  Natijada,  Koyote 

narxlari  yo`qotishlarning  80%  iga,  narx  urush  omon  qolish  uchun  yaxshi  holatda 

Roadrunner qo`yishiga qaragnda ko`proq olib borar edi.  

Iqtisodchilar munozarda davom etib Monopoliyaga qarshi siyosat tuzuvchilar 

uchun  bir  kompaniya  boshqasiga  nisbatan  mahsulotini  arzon  qilishi  tashvish 

tug`dirishini  ta`kidlashadi.  Turli  xil  savollar  hal  etilmasdan  qolmoqda.    Bir 

kompaniya boshqalariga nisbatan narxini past qilishi biznes strategiyasida foydali 

bo`ladimi?    Agar  shunday  bo`lsa,  qachon?  Sud  qaysi  narx  raqobatbardosh 

bo`lishini  va  iste`molchilar  uchun  yaxshi  bo`lishi  hamda  qaysi  biri 

vaxshiyonaligini aytadimi? Oddiy javoblar yo`qdir.