I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Rasm 

Qisqa muddatli oraliqda bozor taklifi 

 

Miqdor (firma)

 

Miqdor (bozor)

 

Narx

 

Bozor uzoq muddatli 

muvozanatda 

boshklanadi

 

Narx

 

Nol foyda 

ko’rayotgan firma 

bilan

 

Bozor

 

Firma

 

Uzoq 

muddatli  

taklif 

Miqdor (firma)

 

Miqdor (bozor)

 

Narx

 

Narx

 

Uzoq 

muddatli  

taklif 

3. Ammo, keyin 

talabning  

oshishi narxlarni 

oshiradi

 

4. Qisqa muddatli 

foydani 

ta’minlaydi

 

Bozor

 

Firma

 

Bozor

 

Firma

 

5. Taklifni kuchayishi va 

narxni tushushi 

natijasida daromad 

kamayadi.

 

6. Uzoq muddatli 

muvozanatni 

ta’minlaydi

 

Uzoq 

muddatli  

taklif 

Miqdor (firma)

 

Miqdor (bozor)

 

Narx

 

Narx

 

---

 

237 

E'tibor  berish  kerakki,  firmalarning  xarajatlari  turlicha,  ba'zi  firmalar  uzoq 

muddatda  ham  foyda  ko`rishadi.  Bu  holatda,  bozordagi  narx  chegarali  firmaning 

o`rtacha umumiy xarjatlarida aks etadi. Narx pasaysa firma bozordan chiqib ketishi 

mumkin. Bu firma nol foyda topishi mumkin, ammo kam xarajatli firmalar ijobiy 

foyda  ko`rishi  mumkin.  Bozorga  kirishda  kiruvchilarning  xarajatlari  mavjud 

firmalarning xarajatlaridan katta bo`lishi mumkin. Xarajati yuqori firmalar narxlar 

yuqori  va foydali bo`lsagina bozorga kirishadi.  

Shuning uchun  bu ikki sababga ko`ra, yuqori narxlar katta miqdordagi  taklif 

kerak  bo`ladi,  va  bunda  uzoq  muddatli  taklif  egri  chizig`i  gorizontaldan  ko`ra 

yuqoriga yo`naladi. Shularga qaramasdan, bozorga kirish va chiqish haqidagi bilim 

o`sha  o`rganilganidek  qoladi.  Sababi  bozorga  kirish  va  chiqish  qisqa  muddatliga 

qaraganda, uzoq muddatlida oson kechadi, uzoq muddatli taklif egri chizig`i qisqa 

muddatli taklif egri chizig`iga ko`ra egiluvchandir.  

Qisqacha xulosalar 



 

      

Raqobatli  firma  bozor  narxini  qabul  qiluvchi  bo`lganligi  sababli,  uning 

daromadi  ishlab  chiqarilgan  mahsulotning  miqdoriga  proporsional  tengdir. 

Tovarning  narxi  firmaning  chekli  foydasi  va  o`rtacha  foydasiga  ham  teng 

bo`ladi.   



 

Foydani  maksimallashtirish  uchun,  mahsulot  miqdorini  tanlashi  kerak,  unga 

ko`ra chekli daromad chekli xarajatga tengdir. Raqobatlashgan firmaning chekli 

foydasi bozor narxiga teng bo`lgani uchun firma miqdorni tanlaydi va bu chekli 

harajatga teng bo`ladi. Shu sababdan firmaning chekli xarajat egri chizig`i uning 

taklif egri chizig`idir.

  



 

Qisqa muddatli holatda agar maxsulot narxi o`rtacha o`zgaruvchan xarajatlardan 

past  bo`lsa,  firma  o`zining  doimiy  xarajatlarini  qoplay  olmaydi,  firma 

vaqtinchalik berkilib turadi. Uzoq muddatli  holatda agar narx o`rtacha umumiy 

xarajatdan  kam  bo`lsa,  firma  ham  doimiy  ham  o`zgaruvchan  xarajatni  qoplay 

oladi, ular bozordan chiqishni tanlashadi. 



 

Erkin kirib chiqish bozorida uzoq muddatli  holatda foyda nol darajaga tushadi. 

Uzoq muddatli muvozanatda barcha firmalar samarali miqdorda mahsulot ishlab 

---

 

238 

chiqaradi,  narx  esa  o`rtacha  umumiy  xarajatning  eng  kam  qiymatiga  teng 

bo`ladi,  firmalar  soni  esa  narxda  talab  etilgan  miqdordan  qoniqishni 

moslashtiradi.  



 

Turli  vaqt  oraliqlari  orqali  talabdagi  o`zgarishning  turli  ta'siri  bor.  Qisqa 

muddatli  holatda,  talabga  bo`lgan  o`sish  narxlarni  ham  oshiradi,  foydaga  olib

 

boradi.  Talabning  tushishi  narxlarni  tushishiga  olib  kelib,  yo`qotishga  sabab 

bo`ladi.  Ammo  firmalar  bozorga  erkin  kirib  chiqishsa,  uzoq  muddatli  holatda 

firmalar soni nol foydali muvozanatga

 

sabab bo`ladi.