I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Rasm 

Raqobatli firma uchun foydani maksimallashti

rish 

 

Firma o’z foydasining 

maksimumiga  chekli 

xarajat chekli daromadga 

teng bo’lganda erishadi.  

Miqdor 

Xarajatlar 

va daromad 

Raqobatli firma uchun foydani maksimallashtirish 

 

---

 

227 

shuning  uchun  ishlab  chiqarisahning  kamayishi  foydani  ko`paytiradi.  Foydani 

maksimallashtiradigan  miqdor  gorizantal  narx  chizig`i  chekli  xarajatlar  chizig`ini 

kesib o`tganda topiladi.  

Shunga  ko`ra,  agar  chekli  daromad  chekli  xarajatlardan  ko`p  bo`lib,  Q

1

da 

bo`lsa, firma o`zining foydasini ishlab chiqarishni kengaytirish bilan orttiradi. Agar 

ishlab  chiqarish  miqdori  Q

2

da  bo`lsa,  shunga  o`xshash  sabab  qo`llaniladi.  Bu 

holda,  chekli  xarajatlar  chekli  daromaddan  yuqori  bo`ladi.  Agar  firma  ishlab 

chiqarishni 1 punktga kamaytirsa, tejalgan xarajatlar yo`qotilgan daromaddan o`tib 

ketadi.  Shuning  uchun,  Q

2

dagidek  chekli  daromad  chekli  xarajatdan  kam  bo`lsa, 

firma  foydani  ishlab  chiqarishni  kamaytirish  orqali  ko`paytiradi.  Mahsulotga 

nisbatan  chekli  moslashishning  qayerda  tugashi  firmani  mahsulotni  past  darajada 

yoki  yuqori  darajada  ishlab  chiqarishiga  bog`liqdir,  firma  mahsulotni  maksimal 

darajada  ishlab  chiqarishiga  erishguncha  u  o`z  mahsulotlarini  moslashtirib  turadi. 

Bu tahlil foydani maksimallashtirish uchun 3 asosiy qoidani o`zi ichiga oladi: 



 

Agar  chekli  daromad  chekli  xarajatdan  katta  bo`lsa,  firma  mahsulot  ishlab 

chiqarishni oshirishi kerak; 



 

Agar chekli xarajat chekli daromaddan yuqori bo`lsa, firma mahsulot ishlab 

chiqarishni pasaytirishi kerak; 



 

Mahsulotning  foydasini  maksimallashtirish  darajasida  chekli  xarajat  ham, 

chekli daromad ham tenglashishi kerak. 

Bu  qoidalar  firma  foydasini  maksimallashtirishda  oqilona  qaror  uchun 

zarurdir.  Bular  nafaqat  raqobatli  firmalarga,  balki  boshqa  turdagi  firmalarga  ham 

mos keladi.  

  Agar narx oshsa firma chekli daromadi chekli xarajatidan yuqori bo`ladi va 

u  yana  mahsulot  ishlab  chiqarishga  kirishadi.  Firmalar  chekli  xarajatining  egri 

chizig`i  har  qanday  narxga  firmani  mahsulot  ta'minlab  berishini  belgilaydi  va 

chekli  mablag`ining  egri  chizig`i  raqobatli  firmaning  taklif  egri  chizig`ii 

hisoblanadi.