I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

11.2. Raqobatlashuvchi firmaning daromadi 

 

Raqobat  bozoridagi  firma  iqtisodiyotdagi  boshqa  ko`plab  firmalar  kabi  o`z 

foydasini  (umumiy  daromad  ayiruv  umumiy  mablag`)  maksimallashtirishga 

harakat  qiladi.  Buni  qanday  amalga  oshishini  bilish  uchun,  biz  birinchi 

raqobatdosh firmaning daromadini ko`rib chiqamiz. Yanada aniqlik kiritish uchun 

A firmaning faoliyati bilan tanishamiz. 

A  firma  qanchadir  Q  miqdorda  mahsulot  ishlab  chiqaradi  va  mahsulotning 

birligini  bozor  P  narxida  sotadi.  Firmaning  umumiy  daromadi      P  x  Q  dir.  Misol 

uchun, agar bir birlik mahsulot 3$ bo`lsa, firma 2000 birlik mahsulot sotadi, uning 

umumiy daromadi 6 000 $ bo`ladi. 

A  firma  taklif  qilayotgan  mahsulot  hajmi  jahon  mahsulot  bozori  bilan 

taqqoslanganda sezilarsiz bo`lganligi sababli, u bozor sharoiti bergan narxni qabul 

qiladi.  Bu  degani  mahsulotning  narxi  A  firmaning  ishlab  chiqargan  va  sotgan 

mahsulotlarining soni qanchaligiga bog`liq emas. Agar A firma sut ishlab chiqarish 

miqdorini  ikki  barobar  ko`paytirsa,  ya'ni  2000  gallon  qilsa,  sut  narxi  o`zgarmay 

qoladi,  ammo  umumiy  daromad  12,000$  bo`ladi.  Natijada  umumiy  daromad 

---

 

223 

mahsulotning miqdoriga to`g`ri mutanosib bo`ladi. 

 

1- jadvalda A firmaning daromadi ko`rsatilgan. Birinchi ikki ustunda A firma 

ishlab  chiqargan  mahsulotning  miqdori  va  uni  bozorda  sotiladigan  narxi 

ifodalagan. Uchinchi ustun esa A firmaning umumiy daromadini ko`rsatib bergan, 

ya`ni u 1 litr sut narxini uning miqdoriga ko`paytirish natijasiga teng.  

O`rtacha  va  chekli  daromad  tushunchalaridan  biz  oldingi  boblarda 

mablag`larni  tahlil  qilish  uchun  foydalangan  edik,  bu  yerda  esa  daromadni  tahlili 

uchun  bu  zarurdir.  Buni  yaxshilab  tushunish  uchun  ikki  savolga  javob  berish 

lozim: 



 

Bir litr sut uchun A firma qancha daromad oladi? 



 

Agar  A  firma  sut  ishlab  chiqarishni  bir  litrdan  oshirsa,  uning 

qo`shimcha daromadi qancha bo`ladi? 

Bu savollarga 1 jadvaldagi oxirgi ikki ustun javob beradi. 

1-jadvaldagi  to`rtinchi  ustun  o`rtacha  daromadni  ko`rsatadi,  ya`ni  umumiy 

daromad hisoblanadi (uchunchi ustun) ishlab chiqarish miqdoriga bog`liq.  

Ushbu  holat  raqobatli  bozor  va  boshqa  hil  firmalarga  qo`llanilishi  mumkin 

bo`lgan  umumiy  qoidani  ko`rsatadi:  umumiy  daromad  ishlab  chiqarish 

miqdorining ko`patmasiga teng (P x Q), o`rtacha daromad esa umumiy daromadni 

ishlab  chiqarilgan  miqdorga  bo`lish  orqali  aniqlanadi.  Shu  sababdan  barcha 

firmalar uchun o`rtacha daromad mahsulotning narxiga tengdir. 

 

 

Beshinchi  ustun  chekli  daromad  bo`lib,  qo`shimcha  sotilgan  mahsulotdan