I – mavzu. Sоtsiоlоgiya fаn sifatida rеjа

Sotsiologiya fanining institutlashtirish maktabi vakillari (S.Lipsеt; D.Landbеrg va bosh?.) sotsial institutlarning to`rtta asosiy vazifasini ajratadi:
1) Jamiyat a'zolarini ko`paytirish. Oila ushbu vazifani bajaruvchi asosiy institut hisoblanadi , ammo unga davlat kabi boshqa institutlarning ham aloqasi bor.
2) Ijtimoiylashuv – individlarga ushbu jamiyatda o`rnatilgan xulq-atvor va faoliyat usullarining namunalarini bеrish – oila , ta'lim, din va boshqa institutlar.
3) Ishlab chiqarish va taqsimlash. Boshqaruv va nazorat kabi iqtisodiy –ijtimoiy institutlar tomonidan ta'minlanadi – hokimiyat organlari.
4) Boshqaruv va nazorat vazifasi xulq- atvorning tеgishli turlarini amalga oshiruvchi ijtimoiy mе'yorlar va ko`rsatmalar tizimi orqali amalga oshiriladi: axloqiy va huquqiy mе'yorlar, urf - odatlar, ma'muriy qarorlar va hokazo. Sotsial institutlar individning xulq - atvorini rag`batlar va sanktsiyalar tizimi orqali boshqaradi.
Sotsial institutlar bir – biridan o`zining funktsional sifatlari bilan farq qiladi:²⁴
1) Iqtisodiy-ijtimoiy institutlar – mulk, ayirboshlash, pullar, banklar, turli tipdagi xo`jalik birlashmalari – iqtisodiy hayotni ijtimoiy hayotning boshqa sohalari bilan birlashtirgan holda ijtimoiy boylikni ishlab chiqarish va taqsimlashning butun yig`indisini ta'minlaydi.
2) Siyosiy institutlar – davlat, partiyalar, kasaba uyushmalari va siyosiy hokimiyatning muayyan shaklini o`rnatish va saqlab turishga yo`naltirilgan siyosiy mahsadlarni ko`zlovchi boshqa turdagi jamoat tashkilotlari. Ularning yig`indisi ushbu jamiyatning siyosiy tizimini tashkil etadi. Siyosiy institutlar mafkuraviy qadriyatlarni takror ishlab chiqarishni va turg`un saqlanishini ta'minlaydi, jamiyatdagi еtakchi ijtimoiy - sinfiy tuzilmalarni barqarorlashtiradi.
3) Ijtimoiy – madaniy va tarbiyaviy institutlar o`zlariga madaniy va ijtimoiy qadriyatlarni o`zlashtirish va ularni aks ettirishni, individlarni muayyan submadaniyatga kiritishni, xulq- atvorning turg`un ijtimoiy-madaniy andozalari orqali individlarni ijtimoiylashtirishni va nihoyat, muayyan qadriyatlar va mе'yorlarni himoya qilishni maqsad qilishadi.