I – боб. Корпоратив бошқарув курсига кириш

10.2- Молийавий бошқаришда капиталлар таркибини бошқариш ва қийматини баҳолашнинг аҳамияти
Капитал ўз моҳиятига кўра бир хил эмас ва турлича тавсифларга эга эканлиги сабабли унинг таркибни баҳолашда у ёки бу кўрсаткичдан фойдаланиш зарурати вужудга келади, бу сифатда, одатда, қиймат тушунчасидан фойдаланилади. Бунинг сабаби ушбу кўрсаткичнинг бевосита харажатлар демак, уларни ҳисобга олиш шакллари билан боғлиқлиги ҳисобланади. Шундай бўлиб туюлиши мумкинки, капитал нарх ушбу шароитлар учун қатъий белгилаб қўйилган ўзгармас кўрсаткич, лекин аслида бундай эмас. Жамият капиталининг барча таркибий қисмлари қийматини кўриб чиқиш ва осонлик билан шуни кўриш мумкинки, бир ҳолатда нарх шакланишига таъсир этувчи сиёсий ва бошқа субъектив омиллар мавжуд бўлади, бошқа ҳолатда эса қабул қилинган бухгалтерия ҳисоби юритиш услубияти ўз аксини топади. Шу сабабли жамият капиталининг хажмига таъсир этиш учун айрим имкониятлар мавжуд ҳисобланади. Бироқ нормал ривожланаётган иқтисодиётда бундай таъсир даражаси етарли даражада чекланган эканлигини таъкидлаб ўтиш жоиз. Кўриниб турибдики, умумий ҳолатда барча таркибий қисмлар учун хил бўлган капитал таркибини шакллантириб бўлмайди. Нимага унда капиталнинг айримлари жамият учун қимматга, бошқалари эса арзонга тушадиган турлича таркибий қисмлари мавжудлигига кўникиш керак? - деган адолатли савол туғилади. Бу ерда жорий фаолият Жараёнида улар билан ҳисоблашиш лозим бўлган ҳуқуқий ва иқтисодий чекловлар мавжудлигини таъкидлаб ўтиш жоиз. Корхона молиялаштириш усулини ўзи танлайди. Бунда қабул қилинган қарор кўп жиҳатдан бир қараганда, иқтисодий зарурат билан боғлиқ бўлмаган омилларга боғлиқ бўлади. Уларнинг орасида турли хил рейтинглар, фирманинг рақобатли мақоми каби кўрсаткичлар ва ҳоказо Шундай қилиб, капитал таркибига соф ташқи омиллар таъсир кўрсата бош- лайди. Корхона таҳлини фирмаларнинг буллетенларида, шархларида қандай акс этишига, ўз фаолиятининг якунлари ва жорий ишлари ҳақида ахборотни қандай тақдим этишига боғлиқ бўлиб боради. Ҳамкорлар ва кредиторлар молиявий ҳужжатлардан ташқари алоҳида эътибор қаратадиган бир нечта асосий омилларни ажратиб кўрсатиш мумкин: * бухгалтерия ҳисоби юритиш усули; *фирма ахборотларининг очиқлик даражаси; * аудит ўтказишга турли хил маҳаллий ва хорижий ташкилот ҳамда мутахассисларни жалб этиш; *фонд кўрсаткичлари ва бошқалар. Шундай қилиб, капитал қиймати объектив ва субъектив таркибий қисмлардан ташкил топади. Бунда субъектив таркибий қисмлар реъитинг кўрсаткичларига қараб жиддий ўзгариб туриши мумкин. Турли корхоналар қарз капитали бўйича турлича харажатларга эга болиши мумкин. Ҳиссадорлик капиталига келадиган бўлсак, унинг нархи ҳам корхона ўзини қай тарзда молиялаштириши мумкинлигига қараб турлича бўлиши мумкин. Капиталнинг якуний қиймати алоҳида таркибий қисмлар бўйича харажатларни ўлчаш йўли билан шакллантирилади. Айтилганларни қуйидаги формула билан ифодалаш мумкин: