Házirgi qaraqalpaq ádebiyatı hám ádebiy process 1-tema: Kirisiw, házirgi qaraqalpaq ádebiyatı pániniń maqseti hám wazıypaları

Poeziyanıń janrlıq hám formalıq rawajlanıwı; 
Qaraqalpaq poeziyası revolyuciyaǵa shekemgi qaraqalpaq poeziyasınan birinshi 
náwbette óziniń jańa mazmunı hám ideyalıq-tematikalıq tiykarı menen ajıraladı. Jańa ómir 
ádebiyatqa jańa temalar alıp keldi. Eger revolyuciyadan burınǵı qaraqalpaq ádebiyatınıń tiykarǵı 
tematikası xalıqtıń awır turmısın, xanlarǵa, baylarǵa, biylerge, mollalarǵa degen jek 
kóriwshiligin hám olarǵa qarsı gúresin, sonday-aq baxıtlı turmıs haqqındaǵı arzıw-ármanların 
jırlawdan ibarat bolsa, endi ádebiyatta Ullı Oktyabr revolyuciyası, partiyanıń siyasatı, 
miynetkeshlerdiń turmısı, bay kulaklarǵa qarsı gúres, hayal- qızlardı azat etiw. kolxoz qurılısı 
h.t.b. temaları tiykarǵı orındı iyeledi. Bulardıń barlıǵı sol dáwir talabınan kelip shıqqan jaǵdaylar 
edi. 
Qaraqalpaqstanda jańa húkimetti ornatıw, siyasiy-sociallıq hám ekonomikalıq qayta 
qurıwlar dáwirinde klasslıq gúres ádebiyattaǵı baslı temalardıń biri boldı. 
Bunday gúres ruhı X.Axmetovtıń "Jamayım"(1928), "Shártles" (1928), "Xabarshılar" 
(1929), "Ósher boldı" (1930), A.Muwsaevtıń "Beregórmeń", J.Aymurzaevtıń "Tayarman" degen 
qosıqlarında orın alǵan. Sonı da aytıp ótiw kerek, elde socializm dúziw ideyaları gúllán awqam 
xalıqlarınıń ádebiyatların birlestirdi hám olardıń óz-ara tásir etiwine biraz qolaylı jaǵdaylar 
tuwǵızdı. Sonlıqtan Mayakovskiydiń, Bednıydıń shaqırıq qosıqlarınıń usı dáwirdegi qaraqalpaq 
ádebiyatında eles alıwı tosattan bolǵan emes. Qaraqalpaq jazıwshıları ele tiyisli dárejede rus 

---

6 
jazıwshılarınıń poetikalıq sheberligindey kórkem sheberlikti iyelemegen bolsa da, olardıń 
maqseti hám ideyalıq baǵdarı bir boldı. Mine sonlıqtan da Mayakovskiy:
Joldaslar, 
Umıtpańız 
Aramızda, 
Ziyan keltirip júr 
Klasslıq dushpan,-- 
dep jazǵan bolsa, X.Axmetov "Jolbermeń" (1928) degen shaqırıq qosıǵında: 
Qallash, kulaǵıńa salar bir nárse, 
Elde bar jemxorlar hám de aq sálle, 
Bulardıń báriniń dedigi birge,
Keńes saylawında buǵan jol bermeń,-
deydi. 
Qaraqalpaq ádebiyatınıń dáslepki dáwirdegi eń úlken temalarınıń biri kolxoz qurılısı 
bolıp esaplanadı. Bul haqqında İ.Fazılov ta 30- jılları "Artel", "Kolxoz gúlleniwde". "Atızda" 
qosıqların jazdı. 
J.Aymurzaev kollektiv bolıp miynet etiw waqtı kelgenligin aytadı: 
Miynetkeshler, jAbdilesiń, 
İsti qosıń, artellesiń 
Tolıq bolıp piter isiń, 
Artelleser waǵıń keldi. 
("Egis eger waǵıń keldi" (1928)
Bul ideya X.Axmetovtıń " Jamayım", degen jaqsı qosıǵında ayrıqsha ashıp berilgen. 
S.Májitovtıń "Oqıwǵa kel", "Oqıwdandur", "Aǵasınan inisine xat", "Oqıw basqa", 
"Balalar", A.Begimovtıń "Biziń súren usı bolsın- hám taǵı basqa shıǵarmalarınıń tiykarǵı 
ideyası-oqıwǵa shaqırıw.Qarańǵılıqtan jaqtılıqqa shıǵıwdıń, eskiliktiń qaldıqlarınan qutılıwdıń 
jolın qaraqalpaq jazıwshıları oqıwda dep bildi.