Házirde olardıń sanı 10 taga jetken

Búgin cifrlı texnologiyalar ekonomikamızdıń barlıq tarmaqlarına jedel kirip barıp atır. Elektron kommerciyanıń rawajlanıwı, túrli tólew xızmetlerin jetkizip beretuǵınlar ortasında báseki ortalıǵınıń qáliplesiwi hám kusheytiwi, usaqlap satıw tólewler boyınsha tranzaktsion ǵárejetler qısqartirilishini, sonıń menen birge, tólewlerdi ámelge asırıwda finanslıq institutlardıń dáldalshılıǵın talap etpeytuǵın innovciyalıq hám ózine tartatuǵındor tólew qurallarınıń engizilishini talap etdi.
Ózbekstan Respublikasınıń “Tólewler hám tólew sistemaları tuwrısında”gi Nızamınıń qabıl etiliwi elektron pullar mámilesin, atap aytqanda, elektron pullardı shıǵarıw, paydalanıw hám olardı oraw boyınsha ámelge asırilatuǵın iskerliginiń huqıqıy tiykarın jaratıp berdi.
Bul nızam tiykarında “Ózbekstan Respublikası aymaǵında elektron pullardı shıǵarılıwı hám mámilede bolıwı qaǵıydalari” islep shıǵılıp, Ádillik ministrliginde 2020 jıl 29 aprelde 3231-san menen mámleket diziminen ótkerildi.
Usı hújjet jáhán tájiriybesine tayanǵan halda, elektron pullar sisteması iskerligin shólkemlestiriw, elektron pullar mámilesi, elektron pullar sistemasında risklardı basqarıw hám de sistemada qawipsizlikti támiyinlew maqsetinde islep shıǵıldı.
Elektron pullar — elektron formadaǵı naq pul bolıp tabıladı. Olar qaltalarda saqlanadı. Pul ma`nisi onlayn formada boladı hám milliy valyutaǵa baylanısadı.
Házirde olardıń sanı 10 taga jetken:

• 
  Ańsat
  
• 
  E-card
  
• 
  Click
  
• 
  Wooppay
  
• 
  “alif. mobi”
  
• 
  Interpay
  
• 
  A-Pay
  
• 
  QIWI Uzbekistan
  
• 
  1 HLSW
  
• 
  Globalpay
  

Oraylıq bank maǵlıwmatlarına kóre, barinen burın elektron pul sistemalarında 266 mıń paydalanıwshı bolǵan bolsa, 2021-jılǵa kelip bul kórsetkish 5, 7 millionnan asıp ketti.
Elektron pul kartalarda, apparatlarda yamasa serverde saqlanıwı múmkin. Ol bólek valyuta emes hám bankler tárepinen qadaǵalaw etiledi.
Bul túrdegi pullar rawajlanǵan mámleketlerde keń qollanıladı hám rawajlanıp atırǵan mámleketlerde barǵan sayın kóbirek paydalanılıp atır.
Barinen burın elektron pul iyesi identifikaciyadan ótkennen keyin olardan paydalanıw múmkinshiligine iye boladı.
Bunda bir operatsiyanıń eń kóp summası bazalıq esaplaw muǵdarIning (BHM) 100 teńdeyine teń bolǵan summadan aspawı kerek.
Identifikaciyadan ótpegen klientke de elektron puldan paydalanıw múmkinshiligi berilgen. Biraq bunda bir operatsiyanıń eń kóp muǵdarı BHMning 1 teńdeyinen aspawı kerek.
Elektron pulning tiykarǵı abzallıqlarınan biri bul — bankke barıp bank esapbetasini ochmasdan turıp tólewdi ámelge asırıw múmkinshiliginiń bar ekenligi. Bunnan tısqarı pul qarjlarınan operativ túrde paydalanıw múmkin.
Sonıń menen birge, tólewlerdi elektron pullar járdeminde ámelge asırıp atırǵan waqıtta dáldalshılıq haqining basqa tólew qurallarına salıstırǵanda arzan bolıp tabıladı.
Elektron pullardan paydalanıp mobil operatorlar ushın, kommunal, mámleket xızmetlerin hám basqa tólewlerdi ámelge asırıw múmkin.
Elektron pul iyesiniń identifikaciya etilmegen elektron qaltasında saqlanatuǵın elektron aqshanıń eń kóp summası 5 BHM ( Bazalıq esaplaw muǵdarı ) ga teń bolǵan summadan, bir operatsiyanıń eń kóp summası 1 BHMga teń bolǵan summadan aspawı belgilengen.
Sonıń menen birge, identifikaciya etilgen elektron qaltalar arqalı bir operatsiyanıń eń kóp summası 100 BHMga teń bolǵan summadan aspawı xabar berindi.
«Elektron pullardıń tiykarǵı abzallıqlarınan biri, bank esapvarag'ini ochmasdan turıp tólewlerdi ámelge asırıw múmkinshiliginiń bar ekenligi hám operativ sistemanıń jolǵa qoyılǵanlıǵında bolıp tabıladı. Usınıń menen birge tólewlerdi ámelge asırıp atırǵan waqıtta dáldalshılıq haqining basqa tólew qurallarına qaraǵanda arzanlıǵı esaplanadı», dedi Shayıra Rahimjonova.
Usı waqıtta elektron qaltalar járdeminde mobil operatorlar, kommunal tólewler, televideniya hám taksi xızmetlerin ushın ótkermalarni ámelge asırıw múmkin.
Usınıń menen birge elektron puldan paydalanıp, shet el valutada emissiya etilgen elektron pullardı ayırbaslaw múmkinshiligi de bar.
2021 jıl 1 aprel jaǵdayına kóre, 5 million 691 mıń elektron qaltalar dizimge alınǵan. Sonıń menen birge, usı jıldıń birinshi shereginde elektron pullar sistemalarında ámelge asırılǵan tólewler kólemi 28, 5 milliard sumnan asqan.
Sol orında itibar qaratıw kerek, emitent elektron pullardı shıǵarıw boyınsha iskerligin tugatadigan táǵdirde, keminde otız kún aldın Oraylıq bankke usı belgilengen formada xabarnoma jiberedi jáne bul haqqında óziniń rásmiy veb-saytında járiyalawı, sonıń menen birge, elektron pullar iyelerin hám elektron pullar sistemasınıń basqa sub'ektlerin ǵalaba xabar quralları, atap aytqanda, elektron qurallar arqalı usı iskerlikti tugatayotganligi haqqında xabarlı etiwi zárúr. Eger emitent tárepinen belgilengen múddet juwmaqlangandan keyin elektron pullar iyesi tárepinen shaqırıq etilmegen táǵdirde, olardıń elektron qaltası daǵı elektron pulları emitent tárepinen májburiy túrde oraladı. Emitent tárepinen májburiy túrde oralǵanınan keyin elektron pullar iyeleri belgilengen tártipte shaxsın tastıyıqlaytuǵın hújjet yamasa olarǵa aldınan jiberilgen kodlı maǵlıwmattı usınıw arqalı pul qarjların alıwları múmkin.
Usınıń menen birge, hújjette elektron pullar sistemasında qawipsizlikti támiyinlew hám risklardı basqarıw boyınsha da emitent hám operator tárepinen ámelge asırılıwı zárúr bolǵan ilajlar tolıq kórsetilgen.
Ulıwma alǵanda, mámleketimizde tólew xızmetlerin bazarın keńeytiw arqalı elektron kommerciyanı rawajlandırıw ushın qolay shárt-shárayatlar jaratıw, tovarlar (xızmetler) ni internet tarmaǵı arqalı realizatsiya qılıw boyınsha zamanagóy mexanizm hám tártip-dástúrlerdi engiziw, jergilikli isbilermenlik sub'ektleriniń tovarları hám xızmetlerin satıw geografiyasın keńeytiw hám kólemin asırıw názerde tutılǵan. Sonıń menen birge, tólew xızmetlerin bazarında zamanagóy tólew múmkinshiliklerin qáliplestiriw arqalı elektron pullar sistemasınıń sub'ektleri esaplanǵan fizikalıq shaxslar hám isbilermenlik sub'ektleri ushın ǵárejetlerdi optimallastırıw boyınsha qosımsha múmkinshilikler házirlenedi.
Bunnan tısqarı, Ózbekstan Respublikası norezidenti menen shártnama imzolagan emitent tárepinen usı norezidentning sırt el valyutasında nominallastırılgan elektron pulların ayırbaslaw operatsiyalarınıń ámelge asırılıwı nátiyjesinde jergilikli elektron pul sistemalarınıń shet el elektron pul sistemalarına integraciya etiliwine shárt-sharayat jaratıladı.
Bir sóz menen aytqanda, elektron pullar sistemasınıń jaratılıwı hám engiziliwi innovciyalıq sistemalı process bolıp, esap -kitaplardı ámelge asırıwda zamanagóy IT hám texnologiyalıq sheshimlerge tiykarlanǵan halda tólewlerdi operativ hám qolay usılda ámelge asırıw imkaniyatın beredi. Bunda áyne “Ózbekstan Respublikası aymaǵında elektron pullardı shıǵarılıwı hám mámilede bolıwı qaǵıydalari” huqıqıy tiykar bolıp xızmet etedi.