Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

«Iqtisodiy qiyinchiliklarga  qaramay,  bundan  keyin 

ham  harbiy  salohiyatni  ta‟minlash  uchun  –  zarur  mablag„  ajratishni  davom 

ettiraveradi»

. 

O„zbekiston Qurolli Kuchlari qat‟iy, bosqichma-bosqich reja asosida, tasdiqlangan 

dasturga  muvofiq  shakllana  bordi.  U  mamlakatimiz  davlat  suverenitetini  va  hududiy 

yaxlitligini  mustahkam  himoya  qilinishini  ta‟minlaydigan  darajada  kuch-qudratga 

ega. 

O„zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari o„z faoliyatini: 

– qonun ustunligi; 

– markazlashgan boshqaruv va yakkaboshchilik; 

– doimiy jangovar va safarbar holatdagi tayyorgarlik; 

– fuqarolarning umumiy harbiy majburiyati; 

– kollektiv xavfsizlik tizimini barpo qilish; 

– harbiy intizomga rioya qilish; 

– partiyasizlik; 

–  harbiy  xizmatchilar  va  ularning  oila  a‟zolarini  ijtimoiy    va  huquqiy  himoya 

qilishni ta‟minlash asosida tashkil qiladi va amalga oshiradi. 

Umuman  O„zbekiston  Respublikasining  Qurolli  Kuchlari  –  bu  harbiy  tuzilmalar, 

harbiy  o„quv  yurtlari  va  boshqa  harbiy  qismlardan  iborat,  davlat  tomonidan  tashkil 

qilingan  va  ta‟minlangan  bo„lib,  ular  urush  va  harbiy  mojarolarning  oldini  olish, 

O„zbekiston  Respublikasining  davlat  mustaqilligini,  hududiy  yaxlitligini,  aholining 

tinch hayot kechirishini va xavfsizligini ta‟minlashga qaratilgandir. 

O„zbekiston  Respublikasi  Qurolli  Kuchlari  davlatni  himoya  qilishda  butun 

mudofaa  tizimining  asosini  tashkil  etuvchi  yadro  hisoblanib,  o„z  tarkibiga 

quyidagilarni oladi: 

– Quruqlikdagi qo„shinlar;  

– harbiy-havo va havo hujumidan mudofaa qo„shinlari;  

– Maxsus qo„shinlari;  

– Milliy gvardiya brigadasi;  

– chegara va ichki qo„shinlar;  

– Milliy xavfsizlik xizmati;  

---

 

280 

–  Favqulodda  vaziyatlar  vazirligi  va  boshqa  vazirliklarga,  idoralarga  qarashli 

harbiy qismlardan iborat. 

Quruqlikdagi  qo„shinlar  Qurolli  Kuchlarining  eng  ko„p  sonli  turi  bo„lib,  boshqa 

qo„shin turlarining birgalikdagi harakati bilan tajovuzni qaytarish, zarur bo„lganda esa 

dushmanni tor-mor qilishga mo„ljallangan. 

Harbiy  havo  va  havo  hujumidan  mudofaa  qo„shinlari  Qurolli  Kuchlarining 

manyovrli  turlaridan  biri.  Ular  quruqlikdagi  jang  maydonida  bo„layotgan  yirik 

operatsiyalarning  borishi  va  yakuniga  ta‟sir  qilish,  mamlakat  havo  chegaralarini 

qo„riqlash,  quruqlikdagi  va  havodagi  dushmanga  zarba  berish  imkoniyatiga  ega. 

Undan tashqari O„zbekiston Respublikasining hududini, uning havo chegaralarini, eng 

muhim  davlat  va  sanoat  obyektlarini  hamda  qo„shin  guruhlarini  havo  hujumidan 

ishonchli mudofaa qilish vazifasi yuklatilgan. 

Milliy gvardiya O„zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining tarkibiy qismidir. 

Bu  gvardiya  O„zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1992-yil  23-

yanvardagi  qaroriga  binoan,  respublika  Qurolli  Kuchlari  qismlari  negizida  tuzildi. 

Milliy gvardiyaning asosiy vazifasi O„zbekiston Respublikasining davlat suvereniteti 

va  hududiy  yaxlitligi  hamda  fuqarolarning  Konstitutsiyaviy  huquq  va  erkinliklarini 

muhofaza  etishdir.  Gvardiya  tarkibi  fuqarolarni  majburiy  harbiy  xizmatga  chaqirish 

va  armiya  xizmatiga  o„z  ixtiyori  bilan  borishni  birgalikda  muvofiqlashtirish  asosida 

to„planadi.  Gvardiya  zimmasiga  bir  qancha  o„ziga  xos  vazifalar,  jumladan,  davlat 

tantana  marosimlarida  ishtirok  etish  yuklatilgan.  Shu  maqsadda  gvardiya  tarkibida 

faxriy qorovul rotasi tuzilgan. Shuningdek, gvardiya zimmasiga alohida muhim davlat 

obyektlarini qo„riqlash vazifalari ham yuklatilgan. 

Maxsus  qo„shinlar  esa  jangovar  harakatlarni  operativ  ta‟minlash  masalalarini  hal 

etish uchun mo„ljallangan.  

1999-yilgacha chegara qo„shinlari Milliy Xavfsizlik xizmati  tarkibida bo„lishgan. 

1999-yil  13-yanvar  O„zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  Farmoniga  binoan 

O„zbekiston Respublikasi Davlat chegaralarini himoya qiluvchi qo„mita tashkil etildi. 

Ushbu  Farmon  asosida  O„zbekiston  Respublikasi  Davlat  chegaralarini  himoya 

qiluvchi  Qo„mita  davlat  boshqaruvining  markaziy  organi hisoblanib,  chegaraga  doir 

siyosatni amalga oshirishni Davlat chegaralarini himoya qilish va qo„riqlashni tashkil 

etishni ta‟minlash belgilab berildi. 

Ichki  qo„shinlar  Ichki  Ishlar  vazirligi  tarkibida  tashkil  qilingan.  Ularning  asosiy 

vazifalari militsiya organlari bilan birgalikda shaharlarda, aholi yashaydigan joylarda, 

toifalangan  xalq  xo„jaligi  korxonalarida  va  boshqa  jamoat  joylarida  jamoat  tartibini 

saqlash,  fuqarolarning  huquqiy  va  qonuniy  manfaatlarini  himoya  qilish,  tashkilotlar, 

idoralar,  muassasalarni  jinoyatchilikdan  va  boshqa  jamiyatga  qarshi  harakatlardan 

muhofaza qilishga qaratilgan. 

Milliy  xavfsizlik  xizmati,  Favqulodda  vaziyatlar  vazirligi  va  boshqa  vazirliklar 

hamda  tashkilotlar  harbiy  tuzilmalarining  asosiy  vazifasi  milliy  xavfsizlikni 

ta‟minlashning o„ziga xos vazifalarini bajarish, tabiiy va texnogen tusdagi favqulodda 

---

 

281 

vaziyatlarning  oldini  olish,  ularning  oqibatlarini  tugatish  va  inson  hayotini 

ta‟minlovchi xalq xo„jaligi korxonalarini qo„riqlash hisoblanadi. 

Qurolli Kuchlarni joylashtirish (dislokatsiya) O„zbekiston Respublikasi hududlari, 

chegaralari va havo bo„shliqlarining mustahkam mudofaasi umumiy strategik maqsad 

asosida ta‟minlashdan kelib chiqib belgilanadi va harbiy doktrina talablariga muvofiq 

strategik  va  operativ  reja  asosida,  shuningdek,  qo„shinlarni  jang  oldidan  safarbar 

qilish rejalari bo„yicha amalga oshiriladi. 

Armiya mamlakat budjetidan ajratiladigan mablag„ hisobiga ta‟minlanadi. Har yili 

mudofaaga  ajratiladigan  mablag„  miqdori  Oliy  Majlis  tomonidan  tasdiqlanadi. 

Qurollar,  harbiy  texnika,  butlovchi  qismlar  va  boshqa  ashyolarni  ishlab  chiqarish, 

yetkazib  berish  va  ta‟mirlash,  mudofaani  zarur  oziq-ovqatlar  bilan  ta‟minlash, 

shuningdek,  mudofaa  manfaatlariga  xizmat  qiluvchi  ilmiy-tadqiqot,  tajriba-

konstruktorlik  va  qurilish  ishlarini  amalga  oshirish,  rivojlantirish  va  saqlash  to„liq 

hajmda davlat buyurtmasiga kiritiladi. 

Qurolli  Kuchlarga  Oliy  boshqaruvni  Prezident  amalga  oshiradi.  O„zbekiston 

Respublikasi Konstitutsiyasining 93-moddasiga muvofiq Prezident mamlakat Qurolli 

Kuchlarining Oliy Bosh Qo„mondoni hisoblanadi. «Mudofaa to„g„risida»gi Qonunga 

muvofiq, Prezident mamlakat mudofaa qobiliyatini ta‟minlash, qurolli tajovuz bo„lgan 

hollarda  davlat  suvereniteti,  hududiy  yaxlitligi  va  Mustaqilligini  himoya  qilish 

yuzasidan  zarur  chora-tadbirlar  qabul  qiladi,  mudofaa  vazirini  tayinlaydi.  Qurolli 

Kuchlarning qurilish, ularni strategik qo„llash rejasi, shuningdek, safarbarlik rejasini 

tasdiqlaydi.  Qurolli  Kuchlarga  jangovar  harakatlarni  olib  borish  to„g„risida  qaror 

qabul qiladi va buyruq beradi. 

Qonunchilikda  Oliy  Majlis,  Vazirlar  Mahkamasi,  Mudofaa  vazirligi,  boshqa 

vazirlik  va  idoralar,  davlat  hokimiyati  mahalliy  organlari  va  boshqarmalarning 

mudofaa  sohasidagi  vakolatlari,  shuningdek,  korxona,  muassasa,  tashkilot  va 

fuqarolar  majburiyatlari  aniq  belgilab  berilgan.  Masalan,  mudofaa  harbiy  qurilish, 

harbiy  xizmatchilar  va  ular  oila  a‟zolarini  ijtimoiy-huquqiy  himoyalash  masalalari 

bo„yicha qonun aktlarini amalga oshirishda parlament nazoratini o„rnatish Oliy Majlis 

zimmasiga yuklatilgan. 

Vazirlar  Mahkamasi  vakolatlariga  mudofaani  ta‟minlash  bo„yicha  o„ziga 

bo„ysunadigan  barcha  tuzilmalar  faoliyatiga  rahbarlik  qilish,  Qurolli  Kuchlarni 

qurollar,  harbiy  texnika  va  boshqa  moddiy  vositalar  bilan  ta‟minlash,  mudofaa  va 

Qurolli  Kuchlar  ehtiyoji  uchun  moddiy  texnika  resurslari,  oziq-ovqat,  kiyim-kechak 

va    boshqa  buyumlarning  hajmini,  harbiy  va  muqobil  xizmatga  chaqirilishi  lozim 

bo„lgan  respublika  fuqarolarining  soni  hamda  ularning  harbiy  va  muqobil  xizmatni 

o„tash  tartibini  belgilash,  harbiy  majburiyatli  va  harbiy  xizmatga  chaqirish  hamda 

haqiqiy  muddatli  xizmatdagi  harbiy  xizmatchilarni  zaxiraga  chiqarish,  harbiy 

majburiyatlilarni  yig„ilishga  chaqirish,  safarbarlik  va  harbiy  xizmatdan  bo„shatish 

to„g„risida qarorlar qabul qilish kabilar kiradi. 

Mudofaa  vazirligi  Qurolli  Kuchlarni  davlat  boshqaruvining  markaziy  organi 

hisoblanadi.  Vazirlik  Qurolli  Kuchlarining  ahvoli  va  kelgusidagi  taraqqiyotiga, 

---

 

282 

jangovar  tayyorgarlik  va  intizomga  to„liq  javobgar.  U  mudofaa  sohasi  va  harbiy 

qurilishda ishlab chiqilgan davlat siyosatining Qurolli Kuchlarda amalga oshirilishini 

ta‟minlaydi. Mudofaa rejalari va konsepsiyasi loyihasi, Qurolli Kuchlarning qurilishi 

va  taraqqiyoti,  qurollar  va  harbiy  texnika  taraqqiyotining  davlat  dasturlari,  mudofaa 

ehtiyojlari  uchun  ajratiladigan  mablag„lar  bo„yicha  takliflarni  ishlab  chiqadi  va 

Vazirlar  Mahkamasi  muhokamasiga  taqdim  etadi.  Mudofaa  va  harbiy  qurilish 

sohalarida  ilmiy  tadqiqotlar  tashkil  qiladi  va  o„tkazadi,  harbiy  texnika  va  boshqa 

ashyolar  yaratish,  ishlab  chiqarish  va  ta‟mirlash  uchun  davlat  buyurtmalarining 

bajarilishini nazorat qiladi. 

Hozirgi  vaqtda  mamlakatimiz  Qurolli  Kuchlari  harbiy  islohotning  ikkinchi 

bosqichini  amalga  oshirish  ishlarini  olib  bormoqda.  Harbiy  islohotning  birinchi 

bosqichida  (1992–1996-yillarda)  qism  va  bo„linmalar,  harbiy  o„quv  yurtlari  va 

muassasalarini  isloh  qilishning  tartibi  aniqlangan.  Tegishli  safarbar  etuvchi  rejalar, 

kerakli  qonunlar  ishlab  chiqilgan  va  tasdiqlangan.  Shuningdek,  kadrlarni  o„qitish  va 

tarbiyalashning tugal tizimi yaratilgan. 

Harbiy  islohotning  ikkinchi  bosqichida  esa  Qurolli  Kuchlarni  isloh  qilishni 

nihoyasiga  yetkazish,  yangi  tashkiliy  tizimga  to„la  o„tish,  qo„shin  turlari  va  xillari 

boshqaruvining yuksak darajasiga erishish, jangovar tayyorgarlikda va harbiy kadrlar 

kasb  mahoratlarini  oshirishda  yanada  yuqori  sifatli  natijalarni  qo„lga  kiritish 

yo„llarida faol ish olib borilmoqda. 

Masalan,  harbiy  kasbni  tanlovchi  yoshlar  uchun  Toshkent,  Samarqand,  Farg„ona 

va  Urganch  shaharlarida  harbiy  mutaxassisliklarga  yo„naltiruvchi  litseylar  faoliyat 

ko„rsatmoqda, Harbiy lisey tinglovchilari ikki yil mobaynida harbiy ko„nikma to„plab, 

o„zlari tanlagan qo„shin turlari bo„yicha Oliy harbiy bilim yurtlariga yo„l oladilar. 

Toshkent  umumqo„shin  komandirlari,  Samarqand  avtomobilchi  komandir  – 

muhandislar,  Chirchiq  tankchi  komandir  –  muhandislar,  Jizzax  aviatsiya  oliy  harbiy 

bilim  yurtlari,  Toshkent  aloqa-elektrotexnika  institutining  maxsus  fakulteti  Qurolli 

Kuchlarimiz  saflariga  turli  mutaxassisliklar  bo„yicha  yuqori  malakali  ofitser  kadrlar 

tayyorlab beradigan Oliy harbiy ilm o„chog„iga aylangan. 

Qurolli  Kuchlarimizga  oliy  qo„mondonlik  tarkibini  tayyorlayotgan  harbiy 

Akademiyaning  ochilishi  O„zbekiston  va  Markaziy  Osiyo  mintaqasi  uchun  muhim 

voqeagina  bo„lib  qolmay,  u  xalqaro  ahamiyatga  molikdir.  Mamlakat  Prezidenti, 

Qurolli  Kuchlari  Oliy  Bosh  qo„mondoni  Islom  Abdug„aniyevich  Karimov 

Akademiyaning  ochilishiga  bag„ishlangan  tantanada  nutq  so„zlar  ekan,  jumladan 

shunday  dedi: