Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

 

Mavzuga doir material 

 

O„zbekiston Respublikasi Prezidenti 

Islom Karimov janobi oliylariga! 

 

...Samarqand,  Buxoro  va  Xivaga  qilgan  safarim  hayotimdagi  hayajonli  damlarim 

bo„ldi. U yerlar ertaklardagi kabi afsonaviy va tarixiy joylardir. 

Men  ipak  yo„li  shu  joylardan  o„tib,  madaniyatlar  va  dinlarning  bir-biriga  kirib 

kelishiga  va  Sharq  bilan  G„arbning  muloqotiga  ko„maklashganini  tasavvur  etishga 

harakat  qildim.  Men  borgan  joylar  insoniyat  taqdirlari  chorrahalari  o„tgan  buyuk 

shaharlar edi. 

Hozir  biz,  tarix  bilan  hisoblashgan  holda,  ipak  yo„li  tinchlik  va  muloqot  yo„li 

sifatida xizmat qilishini davom ettirishga ko„maklashmog„imiz lozim. 

---

 

395 

Men  Markaziy  Osiyo  tadqiqotlari  Xalqaro  institutini  ochish  sharafiga  muyassar 

bo„ldim.  Bu  institut  ushbu  orzu-umidlarni  amalga  oshirishda  YuNESKO  tomonidan 

berilgan yordamning chinakam namunasidir. 

Sizning  YuNESKOning  barcha  vakolatlari  doirasidagi  faoliyati  bilan  chuqur 

qiziqishingizdan mamnun bo„lganimni aytishimga ham ijozat bergaysiz. 

O„zbekiston  hukumati  bilan  YuNESKO  o„rtasida  bahamjihat  harakatlari 

to„g„risidagi  memorandumning  imzolanishi  yutuqlarimizni  mustahkamladi  va 

hamkorligimiz sohalarini kengaytirdi. 

Siz  bilan  biz  har  tomonlama  muhokama  qilgan  ko„pgina  masalalar  yuzasidan 

hozirning  o„zidayoq  tegishli  qarorlar  qabul  qilindi  va  kotibiyat  bundan  buyongi 

hamkorligimiz  masalalari  yuzasidan  Sizning  doimiy  vakolatxonangiz  bilan 

mustahkam aloqa qilib turadi. 

Taklifingiz  va  mamlakatingizga  tashrifim  davomida  menga  ko„rsatgan  olijanob 

mehmondo„stligingiz  uchun  Sizga  va  Siz  orqali  butun  O„zbekiston  Respublikasi 

xalqiga yana bir bor minnatdorlik bildirishga ijozat bergaysiz. 

Pirovardida, YuNESKOning qarorgohiga tashrif buyurish haqidagi taklifimni yana 

bir  bor  takrorlamoqchiman.  YuNESKOning  50  yilligini  bayram  qilish  davrida  Sizni 

taklif etish bizga alohida sharaf va mamnuniyat baxsh etadi. 

Men Sizga tashrifni 1996-yil aprel oyining oxirlarida yoki may oyining boshlarida, 

YuNESKO  Ijroiya  Kengashining  bahorgi  sessiyasi  ishlab  turgan  paytda  amalga 

oshirishni  taklif  qilgan  bo„lardim.  Shu  munosabat  bilan  Sizning,  ehtimolki,  Ijroiya 

Kengash  huzurida  so„zga  chiqishingiz  hamda  shu  davrda  o„tkazish  rejalash-

tirilayotgan  temuriylar  davri  haqidagi  O„zbekiston  ko„rgazmasini  ochishingiz  biz 

uchun sharafli ish bo„lur edi. 

Ijroiya  Kengashining  bahorgi  sessiyasini  o„tkazishning  tasdiqlangan  muddatlarini 

mening  kotibiyatim  YuNESKO  ishlari  bo„yicha  milliy  komissiyangizga  qo„shimcha 

ravishda ma‟lum qiladi. 

Janobi oliylari, Sizga zo„r ehtiromimni qabul qilgaysiz. 

Sizni tezroq ko„rish umidi bilan 

Federiko Mayor, 

YuNESKO Bosh direktori. 

 

 

 

 

 

 

    «Xalq so„zi». 1995-yil 3-noyabr. 

(Maktub qisqartirib berilmoqda).    

 

* * * 

Bosh  direktor  janoblari  shunday  ulug„  madaniyat  va  So„g„d,  Xorazm,  Baqtriya, 

Parfiya,  Kushon  kabi,  qolaversa,  Amir  Temur  barpo  etgan  buyuk  davlatchilikning 

haqiqiy  vorislarigina  bunday  og„ir  sinovlarga  chidashi  mumkinligini  nazarda  tutgan 

edi.  Bu  bilan  u  Prezident  orqali  butun  o„zbek  xalqining  qudratiga,  yaratuvchilik 

qobiliyatiga baho bergan edi. 

Madaniyat hamisha milliy o„zlikni anglashgagina xizmat qilmaydi. Uning faoliyat 

maydoni  keng  va  rang-barangdir.  Bir  xalq  hamisha  ikkinchi  bir  xalqni  o„sha 

---

 

396 

madaniyat  orqali  taniydi,  tushunadi.  Shu  ma‟noda  mamlakatlar  o„rtasidagi  madaniy 

aloqalar  ravnaqi  iqtisodiy  birligiga,  o„zaro  hamkorligiga,  taraqqiyotning  yangidan-

yangi  imkoniyatlarining  ochilishiga  muhim  poydevor  bo„lib  xizmat  qilishi  mumkin. 

Garchi  xalqlar  o„rtasidagi  totuvlikni  ta‟minlashda,  murosaga  erishishda  o„zaro 

iqtisodiy  bog„liqlik  muhim  ahamiyat  kasb  etadi,  deb  hisoblashsa-da,  bu  borada 

madaniyatning  roli  ham  undan  kam  emas.  Zotan,  ma‟naviyat,  madaniyat  yuksak 

qadriyat, yengilmas kuch, beqiyos qudratdir. 

YuNESKO  amalga  oshirayotgan  «Ipak  yo„li  –  muloqot  yo„li»  nomli    xalqaro 

dastur  ham  aslida  ana  shu  ezgu  maqsadlarga  xizmat  qiladi.  Shuning  uchun  ham 

O„zbekiston  Prezidenti  YuNESKO  Kengashi  149-sessiyasining  yalpi  majlisida 

so„zlagan nutqida O„zbekiston bu dasturni to„la qo„llab-quvvatlashini ma‟lum qilgan 

edi. Barcha xalqlar madaniyati, o„tmishi, o„ziga xos yashash tarzini birday ardoqlab 

kelayotgan mazkur tashkilot faoliyatiga yuqori baho berdi. Bugungi taraqqiyot sur‟ati 

ko„p jihatdan xilma-xil madaniyatlar va aql-zakovat integratsiyasiga bevosita bog„liq 

ekanini qayd etdi. Bu O„zbekistonning jahon taraqqiyotiga o„ziga xos munosabatini, 

chuqur ma‟naviy qadriyatini ko„rsatadi. 

O„z  faoliyatida  nafaqat  fikrlar,  qolaversa,  madaniyatlar  xilma-xilligi  tamoyiliga 

tayanadigan  YuNESKO  bu  ishni  amalga  oshirishda  dunyo  xalqlarining  boshini 

qovushtirishday mashaqqatli vazifani bajarmoqda. Shuning uchun ham «murosa» bu 

qarorgohda eng ko„p tilga olinadigan so„zlardan biri bo„ldi. 

«Temuriylar davrida fan, madaniyat va maorifning gullab yashnashi» mavzuidagi 

ko„rgazmaga  qo„yilgan  eksponatlar  Markaziy  Osiyo  xalqlari  tarixiga  tegishli  bir 

necha ming yillik davrni o„z ichiga qamrab oladi. Ko„rgazmaga kelgan kishilar o„zbek 

xalqi ijodi,  madaniy  va  ma‟naviy  merosi,  tasviriy  san‟ati  namunalari bilan tanishish 

imkoniga ega bo„lishgan edi. 

Temur o„sha vaqtdayoq Yevropa va Osiyo davlatlarini yagona iqtisodiy  makonga 

birlashtirishga harakat qilgani barchaga ma‟lum. U barpo etgan buyuk saltanat o„sha 

vaqtdagi  integratsiya,  Buyuk  ipak  yo„li  bo„yida  joylashgan  madaniyatlar  muloqoti 

ehtiyojidan kelib chiqqan edi. 

Islom Karimov ko„rgazmaning ochilishi marosimida so„zlagan nutqida Yevropa va 

Osiyo  davlatlari  o„rta  asrlardayoq  o„zini  yagona  jug„rofiy-siyosiy  makonga  taalluqli 

ekanligini  anglaganini  Amir  Temurning  tarixiy  xizmati  sifatida  baholaydi.  «Ushbu 

madaniyat haftaligining ochilishi Amir  Temurning o„sha xizmatlariga dunyo xalqlari 

ehtiromi», deb bemalol aytish mumkin, deydi u. 

Oradan  olti  asrdan  ko„p  vaqt  o„tganiga  qaramay,  Amir  Temur  g„oyalari  hamon 

dolzarbligicha,  hayotiyligicha  qolmoqda.  Qolaversa,  bu  g„oyalar  bugungi  dunyo 

mamlakatlari yalpi integratsiyaga ehtiyoj sezayotgan bir paytda YuNESKOning ham 

eng  olijanob  maqsadlaridan  biridir.  Temur  va  temuriylar  davrida  gullab-yashnagan 

madaniyat,  ma‟rifat, qaror topgan  ma‟naviy  qadriyatlar  haligacha dunyoni bir butun 

holda tasavvur etish, gumanizm va inson o„rtasidagi tenglik, birodarlikka xizmat qilib 

kelmoqda. 

---

 

397 

Bu  ko„rgazma  ochilishiga  dasturda  belgilanmagan  holda  shaxsiy  qiziqishi  va 

o„zbek madaniyatiga hurmat-ehtiromi tufayli Fransiyaning o„sha paytdagi Prezidenti 

Jak Shirakning rafiqasi bilan tashrif buyurishi ham muhim voqea bo„lgan edi. 

O„zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  mazkur  marosimda  O„zbekiston  va 

YuNESKO o„rtasidagi aloqalarni rivojlantirish, Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatini 

qayta tiklash va targ„ib qilishdagi buyuk xizmatlari uchun YuNESKO bosh direktori 

F.Mayorga  «Do„stlik»  ordenini  topshirdi.  Fransiyalik  mashhur  olim,  Temur  va 

temuriylar  hukmronligi  yillari  tarixining  zukko  bilimdoni,  O„zbekiston  va  Fransiya 

madaniyatlarini o„zaro yaqinlashtirish ishining jonkuyari L.Keren janoblari «Shuhrat» 

medali bilan mukofotlandi. 

YuNESKO  bilan  O„zbekiston  o„rtasidagi  hamkorlikni  yanada  rivojlantirish 

borasida  o„sha  kuni  yana  bir  muhim  qadam  qo„yildi.  O„sha  kuni  O„zbekiston 

hukumati  va  YuNESKO  o„rtasida  imzolangan  bitim  faqat  madaniyat,  ilm-fan  va 

maorif sohalari muammolari bilan cheklanib qolmaydi. U mavjud ekologik, xususan, 

Orol  dengizi  qurishi  bilan  bog„liq  muammolarni  hal  etishning  ilmiy  yechimini 

topishni ham nazarda tutishi bilan qimmatlidir. Bitimga ko„ra, ko„p o„tmay Toshkent-

da  YuNESKO-  ning  vakolatxonasi  ochildi.  Qolaversa,  mazkur  xalqaro  tashkilotning 

1997-yili  Buxoro  va  Xiva  shaharlarining  2500  yilligini  nishonlash  to„g„risida  qabul 

qilgan qarori ham mintaqa xalqlari madaniy hayotida yana bir tarixiy voqea bo„ldi. 

O„zbekiston Prezidentining Fransiya Prezidenti bilan Yelitsey saroyidagi dastlabki 

uchrashuvi rejada ko„zda tutilganidan deyarli ikki barobar ko„p davom etgani qalblar 

yaqinligini, tuyg„ular mushtarakligini ko„rsatadi. 

O„zbek-Fransuz  aloqalari  uzoq  tarixga  ega.  Fransiya  Respublikasi  Prezidenti 

O„zbekiston Respublikasi Prezidenti bilan uchrashganida Amir  Temurning 1402-yili 

Fransuz  qiroli  Sharl  VI  ga  yo„llagan  maktubini  sovg„a  qilishida  ham  teran  ramziy 

ma‟no bor. 

Sohibqiron  o„sha  maktubida  fransuz  qirolini  Turon  zaminiga  o„z  savdogarlarini 

yuborishga  chorlagan,  ularning  xavfsizligiga  kafil  bo„lishini  bayon  qilgan  bo„lsa, 

O„zbekiston  Prezidenti  bugun  Fransuz  ishbilarmonlarini  o„zaro  foydali  hamkorlikka 

da‟vat etadi, ularning manfaatli ish birligi uchun yaratilgan shart-sharoitlar to„g„risida 

hikoya  qilishdan  charchamaydi.  Zero,  O„zbekiston  va  Fransiya  o„rtasidagi  siyosiy, 

iqtisodiy, madaniy hamkorlik miqyosi nihoyatda keng. 

O„zbekistonning  dunyo  siyosatida  ham,  iqtisodiyotida  ham  yetakchi  o„rinlardan 

birini  egallab  turgan  Fransiya  Respublikasi  bilan  xalqaro  tashkilotlar,  shuningdek, 

Yevropa  tuzilmalari  doirasida  hamkorlikni  kengaytirishi  va  chuqurlashtirishi  alohida 

ahamiyatga ega.