Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi


dargoh  timsolidagi  qonun  chiqaruvchi



Download 6,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet311/467
Sana02.01.2022
Hajmi6,19 Mb.
#311527
1   ...   307   308   309   310   311   312   313   314   ...   467
Bog'liq
ozbek filologiyasi bakalavri ixtisosligi

dargoh  timsolidagi  qonun  chiqaruvchi

 

hamda 



devonlar  –  vazirliklar  timsolidagi  ijroiya  tizimlariga

  bo„linishi  yaqqol 

ko„zga tashlana boshlagan. O„z davri uchun nihoyatda muhim ahamiyat kasb etgan bu 

holat keyingi asrlarda ham, to Chingizxon bosqiniga qadar davom etgan. Chingiziylar 

hukmronligi  yillarida  esa  bu  an‟ana  yo„qqa  chiqarildi.  Amir  Temur  ana  shu  tizimni 

qaytadan tiklashga muvaffaq bo„lgan va uni boyitgan buyuk islohotchidir. 

Shuni  alohida  ta‟kidlash  kerakki,  hokimiyat  bo„linishiga  asoslangan  mazkur 

tizimni joriy etishda Sohibqiron ko„r-ko„rona emas, balki o„zi yashab turgan voqelikni 

nazarda tutgan holda ish yuritdi.  

Amir Temur eng oliy davlat idorasi maqomida qurultoyni belgilagan edi. Bugungi 

tushunchadagi kongress, assambleya, majlis, syezd kabilarga to„g„ri keladigan ushbu 

siyosiy institut boshqaruv mahkamasi va davlat ahamiyatiga molik bo„lgan eng asosiy 

masalalarni  hal  etib,  unda  saltanatdagi  barcha  yirik  siyosiy,  iqtisodiy,  harbiy  va 

madaniy soha namoyandalari ishtirok etganlar. 

Davlatni  mustahkamlash,  jamiyatni  rivojlantirish  borasida  ijroiya  tizim  – 

vazirliklarning o„rni muhim bo„lgan. Amir Temur davrida siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, 

huquqiy,  madaniy  munosabatlarni  to„g„ri  yo„lga  qo„yib,  ulardan  jamiyat  manfaati 

yo„lida foydalanish uchun qat‟iy intizomga asoslangan, talabchan ijroiya mexanizmi 

zarur edi. Sohibqiron ana shunday tizimni yarata oldi. 

Amir  Temur  saltanatining  ijroiya  tizimidagi  sakkiz  vazirlik  va  yana  bir  necha 

muassasalar  moliya,  soliqlar,  daromad  va  xarajatlar,  mulkchilik,  yetishtiriladigan 

hosil,  chorva,  yaylovlar  ahvoli,  obodonchilik,  xabar  va  pochta,  harbiy  va  adliya 

sohalarini  boshqargan.  Masalan,  harbiy  ishlar  vazirligi  harbiylarga  maosh  berish, 

ularga  tegishli  mulklarni  boshqarish,  qurol-aslaha  ta‟minoti,  harbiy  mashqlarni 

uyushtirish  va  tashkil  etish  kabi  vazifalar  bilan  bir  qatorda  iste‟foga  chiqqan, 

urushlarda  yarador  bo„lib,  mehnat  qobiliyatini  yo„qotganlarga  nafaqa  belgilash  kabi 

yumushlarni ham bajargan. 

Huquqiy  demokratik  davlat  qurayotgan  bir  paytimizda  Sohibqironning  sud  va 

qonunchilikka  munosabati  ham  alohida  o„rnak  vazifasini  o„taydi.  Bundan  olti  asr 

burun  Movarounnahrda  sud  tizimida  o„ziga  xos  tartib  va  qoidalar  mavjud  edi. 

Chunonchi, fuqarolik ishlari bilan ijroiya tizimida faoliyat ko„rsatgan adliya vazirligi 

shug„ullangan  bo„lsa,  jamiyat  hayotidagi  ma‟naviy,  tarbiyaviy  ahamiyatga  doir 

muammolar bilan islom qozisi, harbiylar orasidagi huquqiy masalalar bilan esa askar 

qozisi, ya‟ni bugungi til bilan aytganda harbiy tribunal shug„ullangan. 




 

392 


Amir  Temur  jamiyat  va  davlat  boshqaruvida  hokimiyat  bo„linishi  haqida  fikr 

yuritar  ekan,  tadqiqotchilar  uni  XVIII  asr  mutafakkiri  Monteskening  hokimiyatning 

qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sudlov idoralariga bo„linishi haqidagi ta‟limotiga 

mos kelishini ta‟kidlaydilar. 

«Tangri  taoloning  dini  va  Muhammad  mustafoning  shariatiga  dunyoda  rivoj 

berdim».  Sohibqironning  birgina  ana shu  so„zi uning butun saltanatining  ezgulik va 

yuksak ma‟naviyatga asoslangan g„oyasini, siyosiy va ijtimoiy mazmunini belgilaydi. 

Uning  islom  diniga  munosabati  xalq  manfaatlariga  mos  keladigan,  uning  taqdirini 

belgilaydigan ulkan hodisadir. 

Dunyo  me‟morchilik  san‟atining  gultoji  bo„lgan  osori  atiqalar  –  Go„ri  Amir, 

Bibixonim, Zangi Ota, Xoja Ahmad Yassaviy  maqbaralari Oq saroy va Shohi Zinda 

majmualari  kabi  ko„plab  ziyoratgohlar  hamda  Amir  Temurning  shariat  va  tariqat 

peshvolariga  nisbatan  izzat-hurmati  uning  shaxsiyatining  naqadar  ulug„vorligini  va 

daholik qudratini ko„rsatadi. 

Sohibqiron «Har yerda va har vaqt islom dinini quvvatladim» – deydi. Ma‟lumki, 

shu davrda yassaviya, naqshbandiya, kubraviya kabi so„fiylik tariqatlari paydo bo„ldi 

va  rivojlandi. U hukmronlik  qilgan  yillarda islom  dini axloqiy  kategoriyalari  yanada 

yuqori darajaga ko„tarildi. 

Sohibqironning betakror harbiy iste‟dodi va qobiliyati  zabardast harbiy islohotchi 

hamda  atoqli  sarkarda  sifatida  yaqqol  ko„zga  tashlandi.  U  eng  qudratli  va  intizomli 

armiyani  barpo  etishga,  harbiy  qismlarini  yurish  va  jang  vaqtida  oqilona 

boshqarishga,  paydo  bo„lgan  har  qanday  g„ov  va  to„siqlarni  tadbirkorlik  bilan 

yengishga, qo„shindagi jangovar ruh, Vatanga muhabbat va sadoqat tuyg„usini doimo 

yuksaltirib borishga muvaffaq bo„lgan. 

Sohibqiron qo„shinining tuzilishi va tizimi ba‟zi bir muhim jihatlari bilan boshqa 

davlatlar qurolli kuchlaridan  farq  qilar  edi. Jumladan, armiyaning  zarbdor qismlarini 

tashkil etuvchi otliq askarlar bilan bir qatorda qal‟a va qo„rg„onlarni egallashda qo„l 

keladigan piyoda askarlar ham yetarli darajada edi. 

Harbiy sohada sharq va g„arb davlatlarida yuz berayotgan  o„zgarishlardan yaxshi 

xabardor  bo„lgan  Sohibqiron  o„z  armiyasida  to„p  ishlatishni  joriy  etdi  va  Sharqda 

artilleriyaning tarkib topishiga hamda rivojlanishiga katta hissa qo„shdi. 

Sohibqironning  harbiy  ta‟limoti,  sarkardalik  mahorati,  jahon  harbiy  san‟atidagi 

novatorligi bugungi kun uchun ham o„z ahamiyatini yo„qotmagan. 

Amir  Temur  yubileyi  bizning  hozirgi  dunyo  ijtimoiy-siyosiy  jarayonlari  urush  va 

tinchlik muammolariga, inson hayotining daxlsizligiga yana ham jiddiyroq mas‟uliyat 

bilan qarashimizni taqozo etmoqda. 

Amir  Temur  shaxsiyati  jahon  davlatchiligi  an‟analarini  yanada  boyitish,  bu 

boradagi  sharq    tajribalaridan  unumli  foydalangan  holda  yosh  mustaqil  davlatimiz 

tizimini tobora takomillashtirish sabog„ini bermoqda. Zotan, biz huquqiy demokratik 

adolatli  davlat  va  insonparvar  fuqarolik  jamiyatini  qurish  yo„lidan  bormoqdamiz. 

Demak, ulug„ bobokalonimizning davlatchilik borasidagi sabog„i – adolat va haqiqat 

tantanasiga, yuksak ma‟naviyat ravnaqiga erishish hamda ma‟naviy barkamol jamiyat 




 

393 


bunyod  etish  tamoyillari  biz  uchun  ibrat  va  namunadir.  Ayni  paytda  u  barpo  etgan 

siyosiy  tizim,  tinchlik  va  barqarorlikni  ta‟minlash,  milliy  xavfsizlik  borasidagi 

strategik  qarashlar  ham  ulkan  maktab  vazifasini  o„taydi.  Shuning  uchun  ham 

Prezidentimiz  1999-yil  5-noyabrda  Xorazmda  Jaloliddin  Manguberdi  tavalludining 

800  yilligiga  bag„ishlangan  tantanali  marosimdagi  nutqida  sohibqironning  milliy 

davlatchiligimiz tarixida tutgan o„rni haqida to„xtalib shunday degan edilar: «Oradan 

bir  asr  o„tib,  sohibqiron  Amir  Temur  Jaloliddin  Manguberdi  boshlagan  ozodlik 

kurashini  yangi  sharoit  va  ulkan  miqyoslarda  davom  ettirdi.  Ona  yurtimizni 

bosqinchilardan  xalos  qilib,  markazlashgan  qudratli  davlat  barpo  etdi»  («Fidokor» 

gazetasi, 1999-yil 9-noyabr). 

Amir Temurning san‟at va madaniyatga homiyligi, mamlakat obodonchiligi uchun 

g„amxo„rligi,  insonni  tabiatning  gultoji  sifatida  e‟zozlashga  intilish  singari 

xususiyatlari bugun ham katta qiymatga ega. 

Hurfikrlik,  fuqarolar  ongi  va  tafakkurida  bunyodkorlik,  ijodkorlik,  istiqbol  uchun 

kurashish tuyg„usini shakllantirish insonparvar jamiyatning oliy fazilatidir. Bu borada 

ham Sohibqironning sa‟yi harakatlari va tadbirlari biz uchun o„rnakdir. 

Bugun O„zbekiston o„z kelajagini aniq va ravshan ko„rib turibdi.  

Chunki,  azaldan  ozod  bo„lgan,  ozodlik  va  hurriyat  gashtini  surgan,  jahon 

taraqqiyotiga  ulkan  ta‟sir  ko„rsatib  kelgan  buyuk  xalqning  irodasi  ham,  daholik 

qudrati  ham,  yaratuvchilik  va  bunyodkorlik  kuchi  ham  buyuk  bo„ladi.  Sohibqiron 

sabog„i  bizni  ana  shu  haqiqatni  chuqur  idrok  etishga  o„rgatadi.  Prezident  Islom 

Karimov  sohibqiron  yubileyi  munosabati  bilan  o„tkazilgan  xalqaro  ilmiy  anjumanda 

bu xususda shunday degan edi: 


Download 6,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   307   308   309   310   311   312   313   314   ...   467




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish