Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

«O„zbekiston  NATO 

munosabatlarining  asl  mohiyati  –  davlatimizning  xavfsizligini  va  tinchligini 

ta‟minlash,  qolaversa  mintaqada  barqarorlikni  qaror  toptirish  uchun  shart-

sharoitni imkon qadar kengaytirish va mustahkamlashdan iborat»

. 

Konstitutsiyaga asosan O„zbekiston Respublikasining siyosiy maqsadi insonparvar 

demokratik  huquqiy  davlat  yaratishdir,  O„zbekiston  Respublikasi  xalqaro 

munosabatlarning  to„la  huquqli  subyektidir  va  uning  tashqi  siyosati  davlatlarning 

suveren  tengligi,  kuch  ishlatmaslik  yoki  kuch  bilan  tahdid  qilmaslik,  chegaralarning 

daxlsizligi,  nizolarni  tinch  yo„l  bilan  hal  etish,  boshqa  davlatlarning  ichki  ishlariga 

aralashmaslik  va  xalqaro  huquqning  umum  e‟tirof  etilgan  boshqa  qoidalari  va 

normalariga asoslanadi. 

O„zbekiston  shu  paytgacha,  dunyoning  barcha  mamlakatlari,  qit‟alari  va 

mintaqalari  bilan  o„z  munosabatlarini,  bu  mamlakatlarning  ustqurtmasi  qanday 

bo„lishidan qat‟i nazar, faqat xalqaro huquqning barcha tan olgan qoida va mezonlari 

asosida qurib keldi va bundan keyin ham shu yo„ldan boradi. 

O„zbekiston  xalqaro  munosabatlarda  tinchliksevar  yo„ldan  borib,  o„z 

fuqarolarining  hayoti  va  qadr-qimmatini  himoya  qilish  vazifasini  yuklab,  Birlashgan 

Millatlar  Tashkilotining  Ustaviga  binoan  o„zini  mudofaa  qilish  huquqini  amalga 

oshira borib, O„zbekiston Respublikasining «Mudofaa to„g„risida»gi Qonuniga asosan 

yetarli zaruriyat miqyosida o„zining harbiy salohiyati va mudofaa qobiliyatini ta‟min-

lamoqda. 

O„zbekiston Respublikasi tashqi siyosati va harbiy strategiyasiga asos solingan bu 

qoidalar ilk bor 1991-yil avgust oyida qabul qilingan «O„zbekiston Respublikasining 

davlat  Mustaqilligi  asoslari  to„g„risida»gi  Qonunda  va  Oliy  Kengashning 

«O„zbekiston  Respublikasining  davlat  Mustaqilligi  to„g„risida»gi  Bayonotida  o„z 

aksini topdi. 

Keyinchalik,  O„zbekiston  Respublikasining  harbiy  strategiyasi,  O„zbekiston 

Respublikasining  «Mudofaa  to„g„risida»gi  qonunida  kengaytirildi  va  unga  aniqlik 

kiritildi.  Ushbu  qonunda  davlatni  mudofaa  qilishning  maqsad  va  vazifalari,  harbiy 

doktrinaning  yo„nalishlari  hamda  davlat  hokimiyati  va  fuqarolarning  O„zbekiston 

Respublikasining mudofaa qobiliyatini ta‟minlashning tashkiliy, boshqaruv, huquq va 

majburiyatlari asoslari aniq belgilab berildi. 

Harbiy  strategiyaning  huquqiy  rivoji  va  uning  asosiy  me‟yor  hamda  qoidalarini 

mustahkamlashga O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi muhim hissa qo„shdi. 

---

 

288 

Davlatimizning  asosiy  qonunida  fuqarolarning  qonunda  belgilangan  tartibda  harbiy 

yoki  muqobil  xizmatni  o„tashi  majburiyligi,  mamlakat  Prezidentiga  Respublika 

Qurolli  Kuchlarining  Oliy  Bosh  Qo„mondonlik  vazifasi  yuklatilganligi  normativ 

jihatdan  mustahkamlangan.  Konstitutsiyamizning  «Mudofaa  va  xavfsizlik»  nomli 

maxsus  bobida  O„zbekiston  Qurolli  Kuchlarini  tashkil  etish  va  faoliyatining  asosiy 

masalalari Konstitutsion ravishda tartibga solingan. 

Davlat  harbiy  strategiyasini  shakllanishi  va  aniq  yo„nalishlarini  belgilashda 

O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  I  sessiyasi  muhim  hissa  qo„shdi.  Bu 

sessiyada  mamlakatimiz  Prezidenti  I.A.Karimov  tomonidan  birinchi  marta  milliy 

xavfsizlikning  eng  muhim  (asosiy)  to„qqiz  tamoyili  shakllantirib  berildi. 

O„zbekistonning  jahon  hamjamiyati  va  davlatlararo  xavfsizlik  tizimida  faoliyati, 

davlatlararo bitimlar mustahkam tizimini yaratish va unga so„zsiz amal qilish, tashqi 

siyosatni  mafkuradan  to„la  holi  etish,  qo„shilmaslik  harakatida  hamda  MDH 

davlatlarining  kollektiv  xavfsizlik  tizimida  ishtirok  etish,  Markaziy  Osiyo  davlatlari 

bilan  har  tomonlama  o„zaro  hamkorlikni  chuqurlashtirish,  milliy  xavfsizlik  tizimini 

yaratish  hamda  jamiyatning  ijtimoiy-ruhiy,  ma‟naviy  va  axloqiy  madaniy  va  tarixiy 

ildizlariga tayanish shular jumlasidandir. 

O„zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan ta‟riflab berilgan milliy xavfsizlik 

tamoyillari  davlatimiz  harbiy  strategiyasining  huquqiy  asosini  yakunlovchi  hujjat 

bo„lmish harbiy doktrina asosini (negizini) tashkil etdi. 

Shuni alohida ta‟kidlash kerakki, harbiy doktrina hatto sobiq Sovet Ittifoqida ham 

yo„q  edi.  Bu    O„zbekiston  harbiy  siyosatini  huquqiy  asosini,  strategik  maqsad  va 

g„oyalarini ko„rsatadi. 

Yosh suveren davlat bo„lmish O„zbekiston o„zining Mustaqillik yillari mobaynida 

tashqi  siyosat,  davlatlararo  munosabatlar,  urush  va  tinchlik  muammolarining 

prinsipial  yangi  nuqtayi  nazari  va  masalalariga  tayanadigan,  milliy  xavfsizlikning 

umumdavlat konsepsiyasining tarkibiy qismi bo„lgan hamda mamlakatning mudofaa 

siyosatini  asosini  tashkil  etgan  harbiy  Doktrinani  ishlab  chiqdi  va  O„zbekiston 

Respublikasi Oliy Majlisi sessiyasida 1995-yil 30-avgustda qabul qilindi. 

Harbiy  Doktrina  harbiy  qurilishning  asosi,  harbiy  sohani  isloh  qilish  va  harbiy-

texnik siyosatining istiqbollarini ishlab chiqish hamda harbiy bilim, harbiy san‟at va 

ofitser kadrlarni tayyorlashni yanada rivojlantirishning asosiy yo„nalishlarini belgilab 

berdi. 

Oldiga  qo„yilgan  vazifalarga  ko„ra  mamlakat  harbiy  Doktrinasining  mazmuni  va 

strukturasi  aniqlandi.  U  o„z  ichiga  umumiy  qoidalar,  siyosiy  va  harbiy-tashkiliy 

aspektlar  hamda  harbiy  doktrinaning  huquqiy  asoslarini  oladi.  Harbiy  doktrinada 

davlatning  o„z  fuqarolarini  hayoti  va  qadr-qimmatini  himoya  qilish,  mudofaa  qilish 

huquqini amalga oshirish bo„yicha asosiy maqsad va vazifalari aniq tavsiflab berilgan. 

O„zbekiston Respublikasi xalqaro va davlatlararo mojarolarni urush yo„li bilan hal 

etishga  qat‟iy  ravishda  qarshi  chiqadi  va  o„zining  tashqi  siyosat  faoliyatida  harbiy 

nizolar hamda qarama-qarshiliklarning kelib chiqish sabablarini bartaraf etuvchi yoki 

yo„l  qo„yilmaydigan,  xavfning  oldini  olish  diplomatiyasi  usullari  yordamida  dunyo 

---

 

289 

hamjamiyatining davlatlari o„rtasidagi harbiy nizolarni oldini olish masalalarini bosh 

vazifa,  deb  biladi.  Bu  vazifalar  O„zbekiston  Respublikasining  qonuniy  va  me‟yoriy 

hujjatlarida mustahkamlangan. 

O„zbekiston Respublikasi tashqi siyosatida urush va harbiy nizolarning oldini olish 

o„zining  bosh  strategik  yo„nalishi,  deb  qabul  qilib,  hech  qanday  harbiy  blokka 

kirmaslik,  agressiyadan  tashqari  o„z  Qurolli  Kuchlarini  boshqa  davlatlarga  qarshi 

qo„llamaslik,  hech  kimni  o„z  dushmani  deb  qaramaslik  va  yadrosizlikning  uch 

tamoyiliga amal qilish majburiyatini oldi. 

O„zbekiston  Respublikasi  o„zining  xalqaro  faoliyatida  urushni  oldini  olish 

bo„yicha  keng  qamrovli  choralar  ko„rish  lozim,  deb  hisoblaydi.  BMTning  mavqeini 

oshirish,  faol  integratsiyalanish,  yadro  qurolini  sinashni  butkul  to„xtatish,  kimyo 

qurolini  yo„q  qilish,  Markaziy  Osiyo  hududini  yadrosiz  mintaqa,  deb  e‟lon  qilish, 

aqidaparastlikka,  ekstremizmga,  terrorizmga  barham  berish  va  boshqalar  shular 

jumlasidandir. 

Harbiy Doktrinada Markaziy Osiyo mintaqasining  o„ziga xos xususiyatlari, harbiy 

xavfning potensial manbalari, zamonaviy urushlarning xarakter va oqibatlari, harbiy-

strategik bosh vazifalari, Qurolli Kuchlarni qurish va qo„llashning tamoyillari hamda 

respublika  iqtisodiyoti,  hududi  va  aholisini  mudofaaga  tayyorlashning  mohiyatlari 

ochib berilgan. 

Amaldagi  O„zbekiston  Respublikasining  harbiy  doktrinasining  asosiy  g„oyalarini 

rivojlantira  borib,  keyingi  besh  yilda  dunyoda,  mintaqada  va  mamlakatda  ro„y 

berayotgan  geopolitik  vaziyatni  hisobga  olgan  holda  O„zbekiston  Respublikasining 

Mudofaa doktrinasi ishlab chiqildi va qabul qilindi. 

Uni  ishlab  chiqishda  va  qabul  qilishda  alohida  geopolitik  o„rin  egallab  turgan 

Markaziy  Osiyo  mintaqasi  hozirgi  paytda  xalqaro  terrorchilik,  diniy  ekstremizm  va 

aqidaparastlikni  yoyishga,  mintaqadagi  mamlakatlarni  o„zlari  tanlagan  demokratik 

taraqqiyot  yo„lidan  qaytarishga  urinayotgan  ekstremistik  kuchlar  va  diversion-

qo„poruvchi markazlarning o„ta manfaatdor obyektiga aylanayotgani hisobga olingan. 

Narkobiznes  va  g„ayriqonuniy  qurol-aslaha  savdosi  ko„lamining  kengayayotgani 

xavfsizlikka jiddiy tahdid solmoqda. Bunday sharoitda davlatning eng muhim vazifasi 

Mudofaa vazirligi, chegara va ichki qo„shinlarning tezkor, zamonaviy qurol-aslahaga 

ega,  professional  jihatdan  yaxshi  tayyorlangan  birlashma  va  qismlarini  tashkil  etish, 

mamlakatning yagona himoya va mudofaa tizimini, barcha qo„shin turlari va harbiy 

bo„linmalari,  huquq-tartibot  idoralari  o„zaro  hamkorligining  samarali  mexanizmini 

shakllantirishdan iborat. 

O„zbekiston  Respublikasi  Milliy  xavfsizligi  konsepsiyasining  prinsipial 

o„rinlariga,  mamlakat  va  mintaqaning  xavfsizligi,  tinchligi  va  barqarorligiga  tahdid 

solayotgan kuchlarni chuqur o„rganishga asoslangan holda Mudofaa doktrinasi harbiy 

qurilish,  ishonchli  mudofaani,  davlatning  hududiy  yaxlitligi  va  xavfsizligini 

ta‟minlashga doir asosiy tamoyillarni belgilab beradi. 

Qabul qilingan doktrina mutlaqo mudofaaviy xususiyatga ega bo„lib, O„zbekiston 

Respublikasining  tinchlikparvar  siyosati  ifodasidir.  Doktrinada  umumiy  xavfsizlik 

---

 

290 

tamoyilidan kelib chiqqan holda, Markaziy Osiyo davlatlarining mintaqada tinchlik va 

barqarorlikni saqlash borasidagi sa‟y-harakatlarni birlashtirish zarurligi ta‟kidlanadi. 

Doktrinada  vazirlik  va  idoralarning,  davlat  va  nodavlat  tashkilotlari  va 

muassasalarning  mamlakat  mudofaa  salohiyatini  ta‟minlash  borasidagi  o„rni  va 

ma‟suliyati belgilab berilgan. Doktrina qoidalarini amalga oshirish Vatanimizning har 

bir fuqarosi uchun muqaddas burchdir. 

1999-yilning  fevralida  Toshkentda  sodir  bo„lgan  fojia,  so„ngra  Qirg„iziston 

janubida,  Buxoro  va  Andijonda  sodir  bo„lgan  voqealar  xalqimizning  tinch  hayotini 

ko„ra olmaydigan kuchlar borligini va ular O„zbekistonni tanlagan yo„lidan qaytarish 

uchun  har  qanday  qabohatga  tayyor  ekanligini  ko„rsatdi.  Mustaqil  O„zbekistonning 

posbonlari bo„lgan Qurolli Kuchlar askarlari mana shu og„ir kunlarda o„zlarini jasur 

va matonatli Vatan himoyachilari sifatida ko„rsatdilar. 

Sarhadlarimiz  daxlsizligini  saqlash,  yurt  osoyishtaligini  ishonchli  himoya  qilish 

ma‟naviy  yuksak,  jismonan  baquvvat  askarlar  va  zamonaviy  qurol-aslaha  bilan 

ta‟minlangan  professional  armiyaga  bog„liq.  Istiqlol  davrida  shakllangan  Qurolli 

kuchlarimiz  bugun  sobiq  ittifoq  davridagi  armiyadan  keskin  farq  qiladi.  Endilikda 

Qurolli  Kuchlar  safida  xizmat  qilayotgan  yigit  yagona  Vatan  –  ona  O„zbekiston 

uchun,  uning  osoyishtaligi  yo„lida  o„z  burchini  ado  etayotganini  yaxshi  anglaydi. 

Endilikda  muddatli  harbiy  xizmatga  chaqiriluvchi  yoshlar  katta  tanlovdan  o„tib, ular 

orasidan  eng  saralari  tanlab  olinmoqda.  Tabiiyki,  Qurolli  Kuchlarning  mudofaa 

salohiyatini  oshirish,  har  qanday  sharoitda  mashaqqatli  vaziyatdan  sharaf  bilan 

chiqish  harbiylardan  nafaqat  jismoniy  tayyorgarlikni,  balki  yuksak  aql-idrok, 

intellektul salohiyatni ham talab etadi. Hozir Qurolli Kuchlarni barpo etish va tashkil 

etishning mutlaqo yangi konsepsiyasiga amal qilinmoqda. Muddatli harbiy xizmat bir 

yilgacha  qisqardi,  har  tomonlama  ta‟minlangan  nufuzli  serjantlar  maktabining 

faoliyati yo„lga qo„yildi. Amalda o„zini oqlagan, saflarida ming-minglab yoshlarimiz 

o„z yigitlik burchini o„tayotgan safarbarlik chaqiruv rezervi xizmati tashkil etildi. Eski 

nomaqbul kazarma  muhitiga barham berildi. Muddatli va kontrakt xizmati, ofitserlik 

va  qo„mondonlik  tarkibi  xizmatlarining  o„ziga  xos  jihatlarini  hisobga  olgan  holda 

harbiy  xizmatchilarning  yashash  va  dam  olishlari  uchun  munosib  sharoitlar 

yaratilmoqda. 

Mamlakatning  barcha  hududlarida  harbiy  qismlar  askarlari  turli  qurollardan 

foydalanish,  zirhli  va  g„ildirakli  jangovar  texnikalarni  boshqarish,  kompyuter 

trenajyorlardan  foydalanish  sirlarini  mukammal  egallashmoqda.  Harbiy  tayyorgarlik 

jarayonini ilg„or texnik va texnologik vositada yangicha uslublar asosida tashkil etish 

intellektual mezonlar va yo„nalishlarni takomillashtirish izchil davom ettirilmoqda. 

– Bugungi Qurolli Kuchlar o„n besh yil avvalgi armiyadan qanday jihatlarga ko„ra 

farqlanadi? 

Yuqoridagilarni  umumlashtirib,  shuni  aytish  kerakki,  istiqlol  yillarida  Qurolli 

Kuchlarimizda  islohotlar  amalga  oshirildi.  Mamlakatimiz  rahbariyati  harbiy  sohada 

islohotlar  o„tkazishda  asosiy  omilni  hisobga  oldi.  Ulardan