Husnixat va uni o 'q itish metodikasining predmeti,maqsadi va va zifalari Husnixat va uni o’qitish metodikasi pedagogik fan

0 ’ zb ek yozuvi ta rix i 0 ’rta Osiyo xalqlari yozuvning tarixi juda

qadim zamonlardan boshlanadi. Eramizdan awalgi I ming yillik o’rtalarida Eron,

0 ’rta Osiyo va boshqa oMkalarda oromiy yozuvi tarqala boshladi. Turli

yodgorliklarda qayd etilishicha eramizdan oldingi I-III asrlarda oromoy yozuvi

bilan bir qatorda yunon va karoshta yozuvlari ham ishlatilgan.

Oromiy yozuvi negizida bir qator mahalliy yozuvlar vujudga kela boshladi.

Avesto, Xorazm, Sug’d, kushon, run, uyg’ur yozuvi va boshqa yozuvlar shular

jumlasidandir.

Xorazm yozuvi oromiy yozuvining eng qadimiy an’analari saqlab qolgan

yozuvdir. Hozirgi eramizdan boshlab sug’d yozuvi qoMlanila boshlandi. Bu yozuv

taxminan VI asrlargacha davom etdi. II asming oxiri III asming boshlarida

Xorazm shohi chiqargan pullarda Xorazm yozuvi uchraydi.

V-VIII asrlar davomida turkiy xalqlaming 0 ’rxun-Enasoy yozuvidan keng

foydalanganlar. Bu yozuv fanda “turkiy-run” yozuvi deb ham yuritiladi. Enasoy

daryosi qirg’oqlaridagi rxun yozuvi yodgorliklari haqida rus xizmatchisi

Remezov XVIII asming oxirida xabar bergan. Ammo uzoq vaqt mobaynida

olimlar bu yodgorliklami o’qiy olishmagan.

1892-1893-yillarda daniyalik olim Vilgeli Tomson, rus olimi V.V.Radlov

yodgorlikdagi yozuvlami o’qishga muyassar boMdilar. 0 ’rxun-Enasoy yozuvi

turkiy xalqlaming eng katta markaziy yodgorligi hisoblanadi.

VII-VIII asrlarda 0 ’rta Osiyo arablar tomonidan istilo qilindi. Shu davrdan

boshlab 0 ’rta Osiyo jumladan o’zbek xalqi ham arab yozuvidan foydalanila

boshladi. Xalqimiz bu alifbodan 1200 yil foydalanildi.

Arab alifbosi yozilishi jihatdan murakkab boMishi bilan birga, o’zbek tilining

tovushlarini to’la ifoda eta olmagan edi. Shu jihatlarini e ’tiborga olgan i!g’or fikrli

kishilar arab alifbosi yuzasidan o’z fikrlarini bildirishga harakat qilganlar.

Chunonchi, Bobur o’zining “Xatti Boburiy” yozuvini yaratdi. Ammo bu yozuv

amaliyotda joriy qilinmadi.

1926-yil iyun oyida O’zbekiston Markaziy Ijroiya Qo’mitasining lotin harflari

asosida yangi alifboni qabul qilish haqida qaror qabul qilindi.

0 ’zbekistonda arab yozuvidan lotin harflariga asoslangan o’zbek alifbosiga

o’tish ishlari 1930 yilning birinchi yarmida to’liq amalga oshirildi. Ammo, bu

yozuvdan ham uzoq foydalanilmadi. 1940 yil 8 mayda amaldagi o’zbek yozuvi

yangi alifboga o’tish haqidagi yangi alifboga o ’tish haqidagi qonun qabul qilindi.

www.ziyouz.com kutubxonasi

0 ’zbekiston Respublikasi mustaqillik e’lon qilinganidan so’ng lotin yozuvi

asosidagi o’zbek alifbosi masalasini o’rtaga qo’ydi. Bu masala 0 ’zbekiston

Respublikasi Oliy Kengashining 1993-yil 2-3-sentabrdagi 12 chaqiriq 13-

sessiyasida muhokama qilinib “Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosini joriy

etish to’g’risida”gi qaror qabul qilindi. Mazkur qaromi amaliyotga joriy qilish

borasida qizg’in ishlar olib borildi. “0 ’zbek tilini asosiy imlo qoidalari”ni

xozirlash jarayonida alifbodagi ayrim harflar ulaming shakllari yuzasidan fikr

mulohazalar paydo bo’ldi. Mana shular asosida “Lotin yozuviga asoslangan

o’zbek alifbosini joriy etish to’g’risida”gi qarorga o’zgartirishlarning kiritilishi

to’g’risida qaror qabul qilindi.