Huruh talabasi

650-19 huruh talabasi

G’aniyev Baxtiyorning
Extimollar nazariyasi va Statistika fanidan tayorlagan
Mustaqil ishi
Diskret va uzluksiz tasodifiy miqdorlar.
Tasodifiy miqdor tushunchasi ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalaridan biridir. Masalan, o‘yin kubi tashlanganda tushishi mumkin bo‘lgan ochkolar soni, ishga kech qoluvchi xizmatchilar soni va hokazolar tasodifiy miqdorga misol bo‘la oladi.

• ta'rif. Tasodifiy miqdor deb, avvaldan noma’lum bo‘lgan va oldindan

inobatga olib bo‘lmaydigan tasodifiy sabablarga bog‘liq bo‘lgan hamda sinash natijasida bitta mumkin bo‘lgan qiymatni tayin ehtimol bilan qabul qiluvchi miqdorga aytiladi.
Odatda, tasodifiy miqdorlarni lotin alifbosining tartibi bo‘yicha oxirgi katta
X, Y, Z . . . va h. k. harflari bilan, uning mumkin bo‘lgan qiymatlarini kichik
x,y,z. . . va h. k. harflar bilan belgilanadi.
Tasodifiy miqdorlar diskret yoki uzluksiz bo‘lishi mumkin.

• ta'rif. Diskret tasodifiy miqdor deb, ayrim, ajralgan qiymatlarni ma’lum ehtimol bilan qabul qiluvchi miqdorga aytiladi.

Diskret tasodifiy miqdorning mumkin bo‘lgan qiymatlari soni chekli yoki sanoqli bo‘lishi mumkin.

• ta'rif. Uzluksiz tasodifiy miqdor deb, chekli yoki cheksiz oraliqdagi barcha qiymatlarni qabul qilishi mumkin bo‘lgan miqdorga aytiladi.

Uzluksiz tasodifiy miqdorning mumkin bo‘lgan qiymatlari soni sanoqli bo‘lmagan cheksizdir.

• ta’rif. Diskret tasodifiy miqdorning taqsimot qonuni deb, mumkin bo‘lgan qiymatlari bilan ularning ehtimollari orasidagi moslikka aytiladi.

Diskret tasodifiy miqdorning taqsimot qonuni quyidagi usullar bilan berilishi mumkin:
a) birinchi satri mumkin bo‘lgan x qiymatlardan, ikkinchi satri p
k k
ehtimollardan iborat jadval ko‘rinishida, ya’ni:

bu yerda
n
n
2
X : x x ... x
P : p p ... p
1
2
1

• grafik usulda, ya’ni Dekart koordinatalar sistemasida ( x , p ) nuqtalar

k k
aniqlanadi, so‘ngra ularni ketma-ket kesmalar bilan tutashtirib, taqsimot ko‘pburchagi deb ataluvchi shakl (poligon) hosil qilinadi.

• analitik usulda (formula ko‘rinishida), ya’ni P ( X  k)  f (x).