Huquqshunoslik

Kafillik shartnomasi bo‘yicha kafil boshqa shaxs o‘z majburiyatini to‘la yoki qisman bajarishi uchun uning kreditori oldida javob berishni o‘z zimmasiga oladi.

Kafillik shartnomasi yozma shaklda tuzilishi kerak.

⁶⁸ Huquqshunoslik

Yozma shaklga rioya qilmaslik kafillik shartnomasining haqiqiy bo‘lmasligiga olib keladi.

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 299-moddasida: «Kafolatga binoan bank, boshqa kredit muassasasi yoki sug‘urta tashkiloti (kafil) boshqa shaxs (prinsipal)ning iltimosiga ko‘ra kafil o‘z zimmasiga olayotgan majburiyat shartlariga muvofiq prinsipalning kreditori (benefitsiar) pul summasini to‘lash haqida yoz- ma talabnoma taqdim etsa, pulni unga to‘lash haqida prinsipalga yozma majburiyat beradi», deb tasdiqlangan.

Shartnoma tuzayotgan taraflardan biri shartnoma tuzilganligini isbotlash va uning ijrosini ta’minlash yuzasidan beradigan pul summasi zakalat hisobla- nadi.

Qarzdor majburiyatini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi tufayli kreditorga yetkazilgan zararni to‘lashi shart.

Qonun hujjatlari yoki majburiyat shartlariga muvofiq asosiy qarzdor bo‘lgan boshqa shaxsning javobgarligiga qo‘shimcha ravishda javobgar bo‘lgan (subsidiar javob- garlik) shaxsga talablar qo‘yishdan oldin kreditor asosiy qarzdorga talab qo‘yishi kerak.

Agar asosiy qarzdor kreditorning talabini qon- dirishdan bosh tortsa yoki kreditor undan qo‘yilgan ta- labga belgilangan muddatda javob olmagan bo‘lsa, bu talab subsidiar javobgar bo‘lgan shaxsga qo‘yilishi mumkin.

Majburiyat to‘liq yoki qisman bekor bo‘lishi mumkin. Majburiyat quyidagi asoslarda: majburiyat bajarilishi bilan, hisobga o‘tkazish bilan, qarzdor bilan kreditor bir shaxs bo‘lib qolganda, majburiyatning yangilanishi bilan, kreditor qarzdan voz kechishi bi- lan, taraflarning birortasi ham javob bermaydigan va- ziyat vujudga kelganligi tufayli, davlat organi hujjati asosida, fuqaro vafot etishi bilan, yuridik shaxs tugati- lishi va boshqa qonunda ko‘rsatilgan sabablarga ko‘ra bekor bo‘lishi mumkin.

IV b o b. Fuqarolik huquqi asoslari ⁶⁹

Majburiyat huquqida alohida o‘rin «zarar yetka- zishdan kelib chiqadigan majburiyatlar»ga bag‘ish- langan.