'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov

83

---

MA’RUZA  5.  FOTOSINTEZ VA XLOROPLAST
1.  Xloroplastning  tarkibi  va  tuzilishi
2.  Fotosintetik  metobolizm
3.  Nursingdirish
4.  Fotosintetikbirl iklarvareaksiyamarkazl ari
1.  Xloroplastning  tarkibi  va  tuzilishi1
Yerdagi  dastlabki  xayot  shakllari  ishlov  berilmagan  materiallar 
va  energiyani  oddiy  organik  molekulalaming  suvli  muxitida  erigan 
b o iish i  shart.  Bu  organik  molekulalar  abiotik  omilardan  shaklana- 
di  y a’ni  ibtidoyi  dengizlarda  sodir  buladigon  nobiologik  kimyoviy 
reaksiyalar  natijasidir.  Shunday  qilib  xuddi  biz  kabi  atrof muxitdan 
kelayotgan  ozuq  moddalar bilan  tirik  qolishadi.  Tashqi  organik  mod­
dalar  bilan  almashinuvi  strategiyasi  qoilovchi  organizmlami  paydo 
bo iish i  kuchliturtki  2sifatida  xizmat  qildi.  Bu  organizmlami  avval- 
gilaridan  farki  shundaki  bular  o ‘zlarini  organik  moddalarini  oddiy 
turdagi noorganik moddalardan  ishlab chiqara olishi  mumkin, bularga 
S02vaN2S  misol  b o ia  oladi. Avtotrof organizmlar  deb  S02ni  asosiy 
karbon  manba  sifatida  qabul  qilib  xayot  kechiruvchilarga  aytiladi.
SOzdan  murakkkab organik moddalar ishlab chiqarish katta xajm- 
dagi  energiya  talabkiladi.  Evolyutsiya  davomida  avtotroflaming  2  ta 
asosiyturi  tarqalgan  ular  asosan  energiya  manbalari  bilan  farqlanishi 
mumkin.  Xemoavtotroflar  S 0 2 xosil  b o iish i  uchun  noorganik  mole- 
kularda  saqlangan  kimyoviy  energiyadan  foydalanadi.  Shu  vaqtda 
fototroflar  shu  natijani  olish  uchun  quyosh  nuri  energiyasidan  foy- 
dalanadilar.  Xamma  xemoavotroflar  prokariotlar  xisoblanadi  xamda 
ularning biomassaning xosil  boiishida xissasi  sababli  biz keyinchalik 
ularning metobolik faolligini xisobga olmaymiz. Yana boshqa tarafdan 
fotoavtotroflar energiya olish  uchun  m a’sul.  m a’lumkiy  oqilgiyerdagi 
bir  qancha  organizmlaming  xayotda  vomidagifaoliyati  xisoblanadi. 
Fotoavtotroflar  o ‘simliklami  eukariotik  suv  o ‘tiami  turli  xil  xivchin- 
liklarni  bir  xujayralilami  vaprokariotlami  bir  nechta  guruxlarini  o ‘z
1