'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov

Gerald Karp.  Cell and Molecular Biology.  USA,  2013,  «Wiley»35lp.
94

---

molekula  0 2   ishlab  chiqarig  uchun  kamida  8ta  foton  yutilishi  kerak 
bu  shuni  anglatadiki  xloroplastlar  tarkibida  300  marta  ko‘proq  xlo- 
rofilga  ega  bu  suvni  oksidlashga va 0 2   ishlab  chiqarish  uchun  zarur. 
Bu  faktning tushuntirib  berishning  bitta  imkoni  shundan  ioratki  fakat 
oz  mikdordagi  xlorofil  molekulasi  fotosintezda  ishtirok  etadi.  Bir 
necha  yuz  xlorofil  molekulasi  bir  fotosinetik  birlik  sifatida  xarakat 
qiladi.  Xattoki  molekula  pigmentining  b o iag i  yorugiik  energiyasini 
kimyoviy  energiyaga  yozgartirishda  ishtirok  etmasa  xam  ular  yor- 
ugli  so‘rilishi  jarayoniga  masuldirlar  To‘lqilangan  energiyani  bitta 
molekula  pigmentdan  boshqasiga  o ‘tkazish  2  molekula  o ‘rtasidagi 
masofaga juda  sezgir.  Energiya  faqat yorugiik energiyasini teng yoki 
to‘lqin  uzunligidan  molekula  donoriga  nisbatan  ko‘prok  yutuvchi 
molekula  pigmentiga  o'tkazilishi  mumkin.  Reaksiya  markazi  yor­
damida  energiya  olinganidan  so‘ng  yorugiik  so‘riiishi  natijasida  ele- 
ktron  toMqinlanadi  va  akseptorlrga  o ‘tkazib  yubortladi.
Fotosistema II  yorugiik energiyasini  ikkita  bir  biriga boglik faoli- 
yat  (suvdan  elektronlarni  o ‘chirilishi  va  proton  gradientini  yuzaga 
keltirish)  so‘rilishida  ishlatiladi.  PSII  o ‘sim!ik  xujayralari  bu  20  turli 
poplipeptidli  kompleksdir  ulaming  ko‘pchiligi  tilakoid  membranasi 
ochiga  joylashtirilgan.  Bu  oqsilaming  2  tasi  D1  va  D2  deb  belgi- 
lanadi va bular muxim  axamiyatga ega ular birgalikda dimer xlorofill 
R680  reaksiya markazini  birlshtiradi.  FS  II  faolashtirishning  birinchi 
qadami  yoruglikni  antena  pigmentlari  tomomnidan  yutilishi  xisob- 
lanadi.  K o‘p  antenna  pigmentlari  qo‘yosh  energiyasini  FS  II  uchun 
to ‘playdi  va  doyim  pigment  oqsil1  kompleksi  ichida  bo‘ladi.  LHCII 
oqsillari  xlorofill  va  karotinoidlami  birlashtiradi  va  fotitizim  yadro- 
sini  tashqarisida joylashgan(6.U  rasm).
PSII  dan  elektronlar  oqimi  platoxinonga  to ‘lkinlangan  energiya 
tashqi  pigmentdan  LHCII  dan  oz  miqdorda  ichki  pigment  antenaga 
o ‘tkaziladi.  U  yerdan  energiya  FS  If  reaksiya  markaziga  o ‘tkaziladi. 
Elektronlarni  ko‘chirish  PSII  da zaryadlami  manfiy  donor  bilan  mus- 
bat  akseptor  o ‘rtasida  taqsimlanishini  yuzaga  keltirib  chiqaradi.  Ik­
kita  qarama  qarshi  zaryadlangan  turni  (R680  va  Pheo)shaklanishini 
muxim  axamiyati  bularnig  oksidlovchi  qaytaruvchi  xususiyatinin 
ko‘rib  chiqanida  yanada  yaqolroq  namoyon  bo‘ladi.  R680  elektroni
1