Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

8-§.  Xalqaro  huquqda  tan  olishning  boshqa  turlari
Chet  el  istilosi  sodir bo'lgan  hollarda  ko'pincha  milliy qarshilikning 
rahbariy organlari tashkil etiladi va, o'z navbatida,  ularga nisbatan boshqa 
davlatlarning  munosabatlari  muammosi yuzaga  keladi.  Bunday hollarda 
tan  olishning  ko'lam   va  oqibatlari  turlicha  bo'ladi.
Dekolonizatsiya  yillarida  milliy  ozodlik  organlarini  tan  olish  am a­
liyoti  keng tarqalgandi.  Ba’zida tan  olish jam oaviy  mazmun  kasb  etardi 
va  xalqaro  tashkilotlar  tom onidan  amalga  oshirilar  edi.  Misol  uchun, 
1972-yili  BMTning Dekolonizatsiya bo'yicha qo'mitasi  Gvineya va Yashil 
burun  orolining  mustaqillik  partiyasini  Gvineya xalqining  yagona  vakili 
deb  tan  olgan  va  ana  shu  faktni  (1975-yildan  mustaqil  Kabo-Verde 
Respublikasi)  e ’tiborga olishni  so'rab barcha davlatlar va xalqaro tashki- 
lotlarga  murojaat  bilan  chiqqan.
O'tm ishdagi  fuqarolar  urushi  tarixidan  m a’lum ki,  «isyonchi»  va 
«urushayotgan» tom onlam i (yoki «urushayotganlar tomonidan») tan olish 
holatlari ham  mavjud bo'lgan.  Bunday tan  olish  xorijiy davlatning  man- 
faatlari  hukumatga  qarshi  kurashayotgan  qurolli  kuchlar  nazorati  osti­
dagi  hududlarga bog'liq bo'lgan hollarda kuzatilgan.  «Isyonchi» tomonni 
tan  olish  tan  oluvchi  davlat  hukumatga  qarshi  isyon  faktini  tan  olishini 
va  qo'zg'alonchilarni  qurolli jinoyatchilar deb  hisoblamasligini  anglatar 
edi.  Tan  oluvchi  davlatlar  ko'pincha  qo'zg'alonchilarning  muayyan 
huquqlari,  masalan,  boshpana  so'rash  huquqi,  insonparvarlik  yordami 
olish  huquqi  mavjudligini  tan  olishini  m a’lum  qilardi.
«Urushayotgan»  tom onni  tan  olish  nisbatan  keng  tarqalgan.  Bunda 
qo'zg'alonchilarga  davlatlarga  beriladigan  darajada  keng  ko'lamdagi 
qurolli  nizolar huquqi,  shu jumladan  neytralitet  huquqidan  foydalanish 
imkoni  beriladi.  Tan  olish  sharti  esa qo'zg'alonchilar tom onidan  davlat 
hududining  kattagina  qismi  barqaror  nazoratga  olinishi  ham da  harbiy 
intizom   va  xalqaro  g u m an itar  huquq  norm alariga  sam arali  amal 
qilinishidan  iboratdir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---