Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

1-§. Xalqaro  dengiz  huquqi,  uning  manbalari  va  prinsiplari
2 -§.  Xalqaro  dengiz  huquqining  asosiy  tushunchalari
3-§.  Davlat  suvereniteti  ostidagi  dengiz  hududlari
4-§.  Qirg‘oqbo‘yi davlati alohida nazorat etish huquqiga ega bo‘lgan 
dengiz  hududi
5-§.  Qirg‘oqbo‘yi  davlati  tabiiy  zaxiralardan  foydalanish  uchun 
suveren  huquqqa  ega  boMgan  dengiz  hududi
6-§.  Xalqaro  huquqning  barcha  subyektlari  tomonidan  umumiy 
tarzda  foydalaniladigan  hududlar
l- § .  Xalqaro  dengiz  huquqi,  uning  manbalari  va  prinsiplari
Xalqaro  dengiz  huquqi  dengiz  hududlari  maqomi,  dengiz  qa’ri  va 
zaxiralari,  ulardan  foydalanish  tartibini  belgilab  beruvchi  huquqiy  nor­
m alar  tizim idan  iborat.  Bu  xalqaro  huquqning  qadimiy  tarm oqlaridan 
biri  hisoblanadi.
Xalqaro  huquq  nazariyasida  xalqaro  dengiz  huquqi  doktrinasi  den­
giz  makonlari  rejimini  o'rnatish  va  xalqaro  huquq  subyektlari  o'rtasida 
ulam ing jahon okeanidagi faoliyati bilan bog'liq munosabatlarini tartibga 
solishga yo'naltirilgan norm alar va prinsiplar majmuyidan iborat bo'lgan 
xalqaro  huquqning  mustaqil  tarm og'i  sifatida  belgilangan.
Xalqaro  dengiz  huquqi  umumiy  xalqaro  huquqning  tarkibiy  qismi 
bo'lib,  uning  umumiy  (xususan,  subyektlar,  m anbalar,  xalqaro  shart­
nom a  huquqi,  javobgarligi  va  boshqa  shu  kabi)  qoidalaridan  foydalan- 
sa-da,  baribir,  muayyan o'ziga xos jihatlari bilan ajralib turadi va xalqaro 
huquqning  boshqa  (xalqaro  havo  huquqi,  kosmos  huquqi  va  shu  kabi) 
tarm oqlari  bilan  o'zaro  uzviy  bog'liqlikda  bo'ladi.
Er  sharining  suv  qobig'i  dengiz  va  okeanlardan  iborat  bo'lib,  yer 
yuzasining  qariyb  75  foizini  tashkil  etadi.  «Jahon  okeani»  tushunchasi 
turlicha talqinlaiga ega.  Fizika-geografiya nuqtayi nazaridan jahon okeani 
yaxlit  bir  butunlik  hisoblanadi,  huquqiy  jihatdan  u  turli  xil  yuridik 
maqomlarga  ega  m akonlarga bo'linadi.  H uquqshunoslar uchun dengiz- 
lar  va  okeanlar  makonlarining  aynan  huquqiy  rejimi  ko'proq  ahami- 
yatlidir.
Huquqiy  nuqtayi  nazardan,  xalqaro  huquqda  muayyan  huquqiy 
maqomga  ega  bo'lgan  m akonlar  farqlanadi.  Bular  turli  davlatlar  su­
vereniteti  ostida bo'lgan  va  ulardan  har birining  hududini  tashkil  etadi­
gan  makon  hamda  biror-bir  davlat  suvereniteti  daxl  qilmaydigan  m a­
konlar,  demakdir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Xalqaro  dengiz  huquqining  asosiy  manbalari  quyidagilar:
—  xalqaro  odat  normalari;
—  BMTning  1982-yildagi  Dengiz  huquqi  b o ‘yicha  konvensiyasi;
—  xalqaro  dengiz  tashkiloti  doirasida  ishlab  chiqilgan  va  kem alar 
hamda dengiz tabiiy zaxiralarini  qazib olish uchun qo'llaniladigan statsio­
nar  inshootlar  qurilishiga  taalluqli  qator  shartnomalar;
—  kemalar tom onidan  hamda chiqindilami  ko'm ish va avariya sodir 
bo'lishi  oqibatida  dengiz  ifloslanishining  oldini  olishni  tartibga soluvchi 
konvensiyalar;
— Dunyo okeanining turli hududlarida baliq ovlashni tartibga soluvchi 
bitimlar;
—  Dunyo  okeani  va  uning  qa’ridan  harbiy  maqsadlarda  foydala­
nishni  cheklovchi  yoki  tartibga  soluvchi  shartnomalar.
Xalqaro  dengiz  huquqi  prinsiplari  quyidagilardan  iborat:
birinchidan,  xalqaro  huquqning  asosiy  prinsiplari;
ikkinchidan,  maxsus  prinsiplar.
Xalqaro  dengiz  huquqining