Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

7-§.  Dengizga  chiqa  olmaydigan  davlatlarning  dengiz  va  dengizgacha 
bo'lgan  tranzitdan  foydalanish  borasidagi  huquqlari
Tranzitni  tartibga  soluvchi  amaldagi  xalqaro  va  ko'p  tom onlam a 
konvensiyalardan  ko'rinib turibdiki,  xalqaro  huquqda  bir davlatning o 'z 
hududidan  boshqa  davlatning  fuqarolari  va  yuklari  o'tishi  uchun  yo'l 
ochib berishga  majbur qiladigan tranzit bilan bog'liq  erkinlik  prinsiplari 
mavjud  emas.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tranzit  to'g'risidagi  ikki  tom onlam a  va  ko‘p  tom onlam a  shartno­
m alarda  «erkin  tranzit»  tushunchasi  mavjud.  Masalan,  1938-yil  21 -iy- 
un d a  Paragvay  va  Boliviya  o 'rta s id a   tuzilgan  do'stlik  va  tin ch lik  
to'g'risidagi  shartnomaning  7-m oddasida  «Paragvay  respublikasi  o'ziga 
tegishli  Puerto-Kasado portiga keladigan va  Boliviyaga tegishli yuklami 
o'tishi  yoki  ulami  xorijga jo'natish  uchun  erkin  tranzitni  to'liq  kafolat- 
laydi»,  —  deb  yozib  qo'yilgan.
1921-yilgi  Barselona Statuti va T arif va savdo to'g'risidagi bosh shart­
nomaga  qo'l  qo'ygan  davlatlar  boshqa  davlatlar  bilan  aloqaga  kirish- 
ganda yuqoridagi hujjat  talablariga rioya etishga majbur emasligini m unta- 
zam   ta ’kidlab  keladilar.  Bu  holat  ham   xalqaro  huquqda  haqiqatan  ham  
ham m a  uchun  majburiy  bo'lgan  norm aning  yo'qligidan  dalolat  beradi. 
Faqat  1965-yilgi  Nyu-York  konvensiyasining  2-moddasining  1-bandi- 
gina ichki  kontinental davlatlarga dengiz bo'yi davlatlari hududi bo'yicha 
tranzit  erkinligini  kafolatlaydi.
Ichki  kontinental  davlatlarning  transport  bilan  bog'liq  m uam molari 
qirg'oqbo'yi  davlatlari  tom onidan  ularga  qo'shim cha  huquqlar  berish 
yo'li  bilan  emas,  balki  rivojlanish  va  dengiz  bo'yi  davlatlari  bilan  iqti­
sodiy  hamkorlikni  kuchaytirish  yo'li  bilan  hal  etilishi  zarur.  Bunday 
aloqalaiga  erkin  iqtisodiy  zonalar  misol  b o 'la   oladi.