Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

2-§.  Inson  huquqlari  to‘g‘risidagi  normalarga 
rioya  qilish  bo‘yicha  xalqaro  nazorat
Inson  huquqlarining  hurmat  qilinishini  xalqaro  nazorat  etish  tizimi 
g'oyatda  murakkab  va  yetarli  darajada  tashkil  qilinmagan.
Bunday nazoratni  BMT,  aw alo,  Bosh Assambleya,  Iqtisodiy va  Ijti­
moiy  Kengash, shuningdek,  Inson huquqlari bo'yicha  komissiya va Ayol­
lar  huquqlari  bo'yicha  komissiya  kabi  ixtisoslashgan  organlar  amalga 
oshiradi.  1993-yili  Bosh  Assambleya  Inson  huquqlari  bo'yicha  Oliy 
komissar  lavozimini  La'sis  etdi  va  u  BMTga  alohida  mamlakatlarda  va 
um um an  dunyoda  inson  huquqlarining  holati  haqidagi  o'zining  yillik 
dokladini  taqdim  etib  boradi.  BMTning  ixtisoslashgan  muassasalari,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

masalan,  YUNESKO  inson  huquqlariga jiddiy  e ’tibor  bilan  yondasha- 
di.  Xalqaro  Mehnat  tashkiloti ning bu  boradagi  nazorat  mexanizmi  yaxshi 
shakllangan.
Inson  huquqlari  haqidagi  konvensiyalar  asosida  ulam ing  ijrosini 
nazorat  qilish  bo'yicha  qo'm italar  tashkil  etilgan.  Bu  yo'nalishda  Fu­
qarolik  va  siyosiy  huquqlar  to'g'risidagi  xalqaro  paktga  muvofiq  tuzil­
gan  Inson  huquqlari  bo'yicha  qo'm ita  um umiy  vakolatlarga  egaligi  bi­
lan  ajralib  turadi.  Paktda  ishtirok  etuvchi  davlatlar  Q o'm itaning  18  na- 
far  a ’zosini  ulaming  shaxsiy  sifatlaridan  kelib  chiqib  saylaydi.  Mazkur 
davlatlar Qo'mitaga  inson  huquqlarini  ro'yobga  chiqarish bo'yicha o'zlari 
ko'rayotgan  chora-tadbirlar to'g'risida  dokladlar taqdim   etadi.  Q o'm ita 
dokladlarni  o'rganib  chiqib,  davlatlarga  o 'z   mulohazalarini  m a’lum  qi­
ladi.
Paktga  Fakultativ  protokol  qoidalariga  ko'ra,  davlat  Q o'm itaning 
Pakt  bo'yicha  majburiyatlar  buzilgani  haqidagi  m a’lum otlam i  ko'rib 
chiqish  borasidagi  vakolatini  tan  olishi  haqida  bayonot  berishi  mumkin. 
Bunda  mazkur davlat  yurisdiksiyasida  bo'lgan  va  Paktda  bayon  etilgan 
huquqlarni  shu  davlatning  buzishi  oqibatida  jabrlangan  shaxslarning 
m a’lumotlari  ko'zda  tutilm oqda.  Q o'm ita  o 'z   mulohazalarini  mazkur 
davlatga  m a’lum  qiladi.  Tegishli  shaxsning  huquqiy  himoya  borasida 
mavjud  barcha  ichki  vositalardan  foydalanib  bo'lishi  uning  Q o'm itaga 
murojaat  qilishi  sharti  bo'lib  hisoblanadi.
Shunday  qilib,  dunyo  miqyosida  ikkita  asosiy  xalqaro  nazorat  cho- 
rasi  qo'llanadi:
birinchidan, davlatlar immtnzam taqdim etadigan  ma’ruzalami  ko'rib 
chiqish;
ikkinchidan,  yakka  tartibdagi  shikoyatlarni  ko'rib  chiqish.
Um um an  olganda,  bu  mintaqaviy  nazorat  tizimlariga  ham  tegishli 
hisoblanadi.  Ular  orasida  eng  rivojlangani  Yevropa  Kengashi  tizimidir.
Inson  huquqlariga amal  qilinishi  bo'yicha  nazoratning xalqaro  vosi- 
talariga  davlatlarning  ichki  qarorlariga  nisbatan  kassatsion  instansiya 
sifatida  qaramaslik  kerak.  Ularning  vazifasi  mutlaqo  boshqadir.  Ular 
aniq  holatlar  misolida  inson  huquqlariga  nisbatan  haqiqiy  munosabat 
qanday bo'lishi  ijodkorligi  hamda  huquqni  qo'llash  bilan  bog'liq  siyosa- 
tiga  ta ’sir  ko'rsatadi,  lozimligini  namoyon  etadi  va  shu  yo'l  bilan  dav­
latlarning  huquq  ijodkorligi  hamda  huquqni  qo'llash  bilan  bog'liq  siyo- 
satiga  ta ’sir  ko'rsatadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘N   O L T IN C H I  M AVZU. 
XALQARO  D E N G IZ   H U Q U Q I