Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

sanksiyalar
 —  faqat  xalqaro  tashkilotlar qo'llaydigan 
majbur  qilish  choralari;
ikkinchi  guruh: 
qarshi  choralar
  —  davlat  qo'llaydigan   choralar 
hisoblanadi.
4 -§ .  Xalqaro  huquqda  sanksiyalar
B M T   sanksiyalar  qo'llash  borasida  keng  miqyosli  vakolatlarga  ega 
tashkilotdir.  U  iqtisodiy munosabatlar, tem ir yo'l,  dengiz va havo yo'llari, 
pochta,  telegraf,  radio  yoki  boshqa  vositalar  orqali  aloqalam i  to'xtatib 
qo'yish,  diplom atik  munosabatlarni  uzish,  shuningdek,  harbiy  choralar 
kabi  sanksiyalarni  qo'llash  huquqiga  ega.  Bu  choralam ing  barchasini 
faqat  B M T  Xavfsizlik  Kengashi  qarori  asosidagina va  faqat  tinchlik xavf 
ostida  qolgan  yoki  agressiya  akti  sodir  bo'lgan   hollardagina  davlatlar­
ning  qo'llashi  majburiy  aham iyat  kasb  etishi  mumkin.
B M T d a  tajribaning  tobora  ortib  borayotgani  va  siyosiy  muhitning 
o'zgarayotgani  tufayli,  o'rganilayotgan  soha  bo'yicha  bir  talay  imkoni- 
yatlarning  mazkur  Tashkilotga  tegishli  ekanini  tan  olish  bilan  bog'liq 
muayyan tendensiya kuzatilmoqda.  Huquqbuzarga m a’naviy-siyosiy ta’sir 
ko'rsatish chorasi sifatida B M T   Bosh Assambleyasining qoralovchi qaror­
lari  qabul  qilinm oqda,  vaholanki,  B M T   Ustavida  sanksiya  sifatida  bun­
ga  o'xshash  choralardan  foydalanish  ko'zda  tutilmagan.  Bunday  qaror- 
lar,  agar  ularda  kuch  bilan  yoxud  uni  ishlatish  yo'li  bilan  tahdid  solish 
orqali  erishilgan  natijalam i  tan  olm aslik  haqida  so'z  borsa,  muayyan 
huquqiy  oqibatlam i  ham  keltirib  chiqarishi  mumkin.
B M T n ing  sanksiyalar  qo'llash  borasidagi  tajribasi  ulam ing  naqadar 
aham iyatli  ekanini  ko'rsatm oqda.  Jan u biy  Rodeziya  va  Janubiy  Afrika- 
dagi  irqchilik  rejimlariga  ko 'p   jihatdan  B M T   sanksiyalari  tufayli  chek
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

q o ‘yilgan  edi.  Fikrim izcha,  yaqin  yillar  B M T   Ustavining  «Tinchlikka 
tahdid,  tinchlik-barqarorlikning buzilishi  va  agressiya  aktlariga  nisbatan 
harakatlar»  nomli  V II  bobini  tam om ila  yangi  m azm un-m ohiyat  bilan 
boyitadi.  Shu  m a’ noda,  1990-yili  Quvaytga  hujum  qilgani  uchun  Iroq- 
qa  nisbatan  sanksiya  qo'llash  tajribasi  ibratlidir.  Bu  qaram a-qarshilik- 
lardan  keyingi  davrda  keng  ko'lam li  sanksiya  qo'llash  borasidagi  ilk 
tajriba  edi.  B M T   Xavfsizlik  Kengashining  dastlabki  qarori  agressiya 
boshlangan  kundayoq  qabul  qilindi.  Iroqqa  qarshi  qurolli  kuchlardan 
foydalanish  agressiyaga  tez  fursatda  barham  berish  imkonini  yaratdi.
Shu  bilan  birga,  bu  sohada  qator kam chiliklar ham  ko'zga  tashlanib 
qoldi.  Qurolli  kuchlardan  foydalanish  bo'yicha  rahbarlikni  B M T   emas, 
balki  bir  guruh  davlatlar  amalga  oshirdi,  hatto  so f  iqtisodiy  sanksiya- 
lam ing  qo'llanilishi  ham  ko'pchilik  m am lakatlam ing jiddiy  moddiy  ta- 
lafotlar ko'rishiga  sabab  bo'ldi.  Bu  esa  nisbatan  ko'proq  talafot  ko'rgan 
m am lakatlam ing  zararini  qoplash  yo 'li  bilan  tegishli  moddiy  yukni  iloji 
boricha adolatli  ravishda taqsimlash  muammosini  kun tartibiga qo'yadi.