Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

mamlakatdan  tashqarida  b o ‘lgan  va  ushbu  mamlakat  himoyasidan fo y ­
dalanish  imkoni  yoxud  istagi  bo'lmagan  shaxs  tushuniladi.  Ushbu  ta ’rif 
yuqoridagi  sabablarga  k o 'ra,  o'zi  avval  yashab  turgan  m am lakatdan 
tashqarida bo'lgan  ham da  xuddi  shunday xavf-xatar  mavjudligi  o 'z  yur- 
tiga  qaytish  imkoni  yoxud  istagi  bo'lmagan  fuqarosiz  shaxslarga  ham 
taalluqlidir.
Bundan  ko'rinib turibdiki,  iqtisodiy  mulohazalarga  ko'ra  o'z  m am - 
lakatini tark etuvchi  «iqtisodiy qochoqlar»  mazkur toifaga taalluqli  emas. 
Tinchlik-osoyishtalikka  qarshi  jinoyat,  harbiy jinoyat  yoki  insoniyatga 
qarshi jinoyat sodir etgan,  shuningdek,  muqaddam siyosiy mazmun  kasb 
etmagan  og'ir jinoyat  sodir etgan  shaxs  qochoqlik  maqomini  d a ’vo  qili­
shi  mumkin  emas.
Aslida, davlat qochoqlarga, odatda, chet elliklarga beriladigan maqomni 
berishga  majbur.  Hukum at  yordamidan  foydalanish  borasida  esa  ular 
mahalliy fuqarolarga tenglashtiriladi. Qochoqlar ulaming hayoti yoki erkin- 
ligi  uchun  xavf-xatar  mavjud  bo'lgan  mamlakatlarga  ko'chirilishi  m um ­
kin  emasligi  haqidagi  qoida  ham  katta  ahamiyatga  ega.
Q ochoqlar  huquqiga  am al  qilinishini  BM Tning  Q ochoqlar  ishi 
bo'yicha  Bosh  Komissariat  Boshqarmasi  nazorat  qiladi.  Uning  Nizo- 
mini  1950-yilda  BMT  Bosh  Assambleyasi  tasdiqlagan.
Rossiyada  1993-yil  I9-fevralda «Qochoqlar to ‘g'risida»gi  qonun qabul
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qilingan.  Unda qayd etilishicha,  qonun xalqaro huquqning um um e’tirof 
etilgan  normalariga  muvofiq  ravishda  chiqarilgan.  Xalqaro  shartnom a 
bilan  qonun  o'rtasida  tafovut  mavjud  bo'lgan  hollarda  shartnomadagi 
qoida  qo'llaniladi,  qochoqlar  huquqi  cheklanishiga  sabab  bo'lishi  bilan 
bog'liq  holatlar  bundan  mustasnodir.
Qochoqlarga  milliy  maqom  berilgan.  Bundan  tashqari,  ular  maj­
buriy  ko'chirilganlar  uchun  belgilangan  imtiyozlardan  foydalanadilar.