Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Empedokl 
tabiatdagi suv, yer, h av o bir-biriga q o ‘shilib, keyin ajraladi, 
o q ib a td a o rg a n iz m la m in g organlari a lo h id a -a lo h id a vujudga kelgan. Orga- 
n iz m la rn in g bir-biriga muvofiq q o ‘shilishidan n o rm a l o rg a n iz m la r, no - 
m uvofiq q o ‘shilishidan n o n o rm a l o rg a n iz m la r p a y d o b o ‘lgan degan.
G e p o k r a t n i n g irsiyat t o ‘g ‘risidagi ta s a w u r ig a k o 'ra , e rk a k va ayolning
9

---

urug‘i o r g a n iz m n in g b a rc h a q is m id a n hosil bo'ladi. B a q u w a t o rg a n iz m - 
Iardan kuchli, nim jon o rg a n iz m la rd a n kuchsiz nasi rivojlanadi.
Q ad im g i Y u n o n isto n d ag i tabiatshunoslik fanining rivojiga Aristotel, 
ayniqsa, katta hissa q o ‘shdi. U hayvonlar klassifikatsiyasining asosini yaratdi. 
S o lish tirm a a n a to m iy a , e m briologiya sohasida dastlabki fikrlarni bayon 
qildi. U “ H a y v o n la r tarixi'1, “ H a yvonlarning p a y d o b o 'lis h i" , “ Hayvon 
tan asin in g q is m la ri” degan asarlarini yozdi. Bu asarlarida olim tabiatning 
asta-sek in rivojlanib borishi to 'g 'r is id a b a ’zi fikrlarni o lg 'a surdi. Aristotel 
ha y v o n la rn in g 500 ga yaqin turini bilgan. U hayvonlarni klassifikatsiya- 
lashda u la rn in g ayrim xossalariga em as, k o 'p belgilariga e ’tib o r berish 
kerakligini aytdi. U barch a h a yvonlarni ikkita katta g u ru h g a " q o n lila r" va 
“ q o n s i z l a r “ g a b o ' l d i . Bu g u r u h l a r h o z i r g i “ u m u r t q a l i l a r ” va 
“ u m u r tq a s iz la r “ga to 'g 'ri keladi. Q onlilarni 5 ta k atta avlodga ajratgan.
“ K a t t a a v l o d " tu s h u n c h a s i ho zirg i paytdagi “ s i n f ' t u s h u n c h a s ig a
h a m o h a n g d ir . Aristotel q o n s iz la r n in g l3 0 turini bilgan.
O lim n in g uqtirishicha, m e d u z a , aktiniva, b u lu tla r tuzilishi jihatidan 
bir t o m o n d a n o 's im liklarga, ikkinchi to m o n d a n havvonlarga o'xshash. 
S h u n in g u c h u n ularni Aristotel z o o fitlar deb atagan.
Q onli h ay v o n la rn in g b arc h a sid a ichki organlar o 'z a r o o 'x sh a sh va bir 
xilda jo y la sh g a n . A ristotelning shogirdlaridan biri Tiofrast o 'sim liklarning 
500 d a n o rtiq turini o 'rg a n g a n . U la rn in g tuzilishini, fiziologiyasini, am aliy 
a h a m iy a tin i tasvirlab bergan. U bir o'sim lik turi b o sh q a tu rig a aylanishi 
m u m k in d e g a n fikmi quvvatlagan.