Hozirgi zamon iqtisodiy ta`limotining prеdmеti, uslubi (mеtodi) va ilmiy davrlash

Antik qulchilikning o’ziga xosligi

Rеja:

1. 
   Qulchilikning paydo bo’lishi
   
2. 
   Antik davr jamiyati xususiyatlari
   
3. 
   Qulchilik jamiyatining o’ziga xos xususiyatlari
   

Hozirgi zamon iqtisodiy ta`limotining prеdmеti, uslubi (mеtodi) va ilmiy davrlash.

Hozirgi zamon iqtisodiy ta`limoti fanning prеdmеti bo`lib, ma`lum davrlardagi u yoki bu sinflar ijtimoy qatlamlar insonlar manfaatlarini ifoda etuvchi iqtisodiy g`oyalarning vujudga kеlishi, rivojlanishi va almashuvining tarixiy jarayoni hisoblanadi.Hozirgi zamon iqtisodiy ta`limotimustaqil fan sifatida eng

Yunon Eron urushlarida yetakchilik qilib, butun mamlakat shahar-davlatlarini bosqinchilarga qarshi kurashga otlantirgan, hamda g`alabalarga salmoqli hissa qo`shgan Afina davlati katta obro`-e`tiborga sazovor bo`ldi. Urushdan so`ng butun O`rta yer dengizi havzasidagi eng kuchli davlatga aylandi.

Yunon shahar davlatlarining Afina boshchiligidagi ittifoq Kalliy sulhidan keyin ham saqlanib qoladi. Bu ittifoqning a`zolari 200 dan oshgan edi. Ittifoqning umumiy harbiy floti va qo`shini yanada kuchaytiriladi. Uning pul xazinasi ham boyib boradi.

Afina harbiylari ittifoq floti va qo`shiniga qo`mondonlik qiladilar. Afinaliklar ittifoq xazinasini Delosdan shaharlariga ko`chirib, unga xo`jayinlik qila boshlaydilar. Xazinaga to`lanadigan a`zolik badali miqdorini ham afinaliklarning o`zlari belgilaydigan bo`ladilar. Afina butun Egey dengizida hukmronlikni o`z qo`liga oladi. Shuning uchun afinaliklarni "dengiz egalari" deb atashadigan bo`ladilar. Shu davrda Afina o`z qudratining eng yuqori cho`qqisiga ko`tarilgan.

Miloddan avvalgi V-IV asrlarda Yunoniston polislarida dehqonlar uzumchilik bilan shug`ullanib, zaytun, piyoz, sarimsoq, meva, sabzavot ham ekkanlar. Yunonistonda bug`doy, arpa va boshqa don ekinlari kam ekilgan. Yunonlar Lakoniya, Messeniya, Beotiya va Fessasliya kabi sug`oriladigan yerlarda bug`doy, arpa va suli ekkanlar. Bu joylar Yunonistonni g`alla bilan ta`minlay olmas edi. Shuning uchun g`alla Sitsiliya va Shimoliy qora dengiz buyruqlaridan keltirilgan. Dehqonlar g`allakorlikda omoch, toklarga ishlov berishda motiga, tok qaychi va daraxtlarning tagini yumshatishda belkurakdan foydalanganlar. Yunonistonda miloddan avvalgi V asrdan boshlab uzumdan musallas, zaytundan moy olish ancha rivoj topgan edi. Chunki uzum va zaytun g`ishloq xo`jaligidagi asosiy maxsulotlar edi. Uzum musallasi va zaytun moyi Yunonistondan tashqarida ham yuqori baholangan.

Yunonistonda katta yer egalari ham bo`lgan ammo oz yerli dehqonlar ko`pchilikni tashkil qilgan. Chorvachilik qishloq xo`jaligida katta o`rin tutmagan, chunki keng yaylovlarning kamligi chorvachilikning rivojlanishiga imkon bermagan. Go`sht va sut qadimgi yunonlarning asosiy ozuqasi emas edi. Yunonlar jun olish maqsadida qo`y boqqanlar. Jundan har xil kiyim-bosh tayyorlaganlar. Ular yirik shoxli qoramol, eshak va xachir boqqanlar. Ulardan qishloq xo`jaligida va aravalarga qo`shishda foydalanganlar. Yunonistonda ot kam boqilgan. Undan xo`jalikda ham, harbiy maqsadlarda ham kam foydalanilgan.

Miloddan avvalgi V-IV asrlarda butun Yunonistonda hunarmandchilik rivojlanadi. Afina va boshqa shaharlarda to`qimachilik, zargarlik, kulolchilik, tikuvchilik, qurolsizlik va me`morchilik avj oldi. har xil hunarmandchilik ustaxonalari va ishxonalar ergasteriyalar deb atalgan. Ularda 20-30 kishi ishlagan va asosiy qismini yollanma ishchilar hamda qullar tashkil etgan edi.

Miloddan avvalgi IV asrda yashagan mashhur notiq Demosfenning yozishicha, otasining qurolsizlik ustaxonasida 33 ta qul ishlagan. Hunarmandchilikning rivojlanishi natijasida Yunoniston shaharlari, xususan Afina juda boyib ketgan.

Yunonistonda hunarmandchilikning rivojlanishi ichki va tashqi savdoning ravnaq topishiga olib kelgan. qo`ltiqlarga yaqin shaharlar, xususan Afina savdo-sotiqning muhim markaziga aylangan. Afinadan 5-6 km masofada joylashgan Pirey Attikaning asosiy savdo-sotiq porti hisoblangan. Bu portda mol saqlanadigan omborxonalar, kema quradigan va ta`mirlaydigan ustaxonalar bor edi. Portga o`zga mamlakatlarning savdo kemalari tez-tez kelib turgan. Afinaliklarning dengizda hukmronlik qilishlari tufayli ularning savdo-sotiq ishlari ham tez rivojlanib ketgan. Afinaning savdo kemalari harbiy flot himoyasida O`rta yer va qora dengizlar suzib yurar edi.

Yunoniston savdogarlari O`rta yer dengizi havzasidagi Sitsiliya, Italiya, Misr, Kichik Osiyo, Finikiya, Frakiya, Sparta mamlakatlari qora va Marmar dengizlari sohilidagi shaharlar bilan savdo-sotiq ishlarini olib borganlar.

Yunonistonga asosan g`alla, asal, mum, mo`yna va boshqa mahsulotlar, shuningdek, qullar ham keltirib turilgan. Bu yerdan chetga esa kulolchilik buyumlari, zaytun moyi, xar xil matolar, qurollar, tayyor kiyimlar chiqarilgan. Yunonistonning ichki va tashqi bozorlar bilan bo`lgan savdosi quruqlik va dengiz yo`llari orqali amalga oshirilgan.

Yunoniston-Eron urushi qulchilik munosabatlarining kuchayishini tezlashtiradi. Yunonlar urushda asir tushgan jangchilarnigina emas, balki boshqa mamlakatlarda qo`lga olingan ayollar va bolalarni ham cho`ri va qullarga aylantirganlar. Kichik Osiyo sohillariga qilingan hujumlardan birida afinaliklar 20 mingdan ortiq kishini asir olganlar va ularni qul qilib bozorlarda sotganlar. Frakiya, Kichik Osiyo va qora dengiz sohillarida yashagan mahalliy qabilalar o`z qo`shnilariga hujum qilib, asirga tushganlarni yunonlarga qul qilib sotar edilar.

Yunon Eron urushlarida yetakchilik qilib, butun mamlakat shahar-davlatlarini bosqinchilarga qarshi kurashga otlantirgan, hamda g`alabalarga salmoqli hissa qo`shgan Afina davlati katta obro`-e`tiborga sazovor bo`ldi. Urushdan so`ng butun O`rta yer dengizi havzasidagi eng kuchli davlatga aylandi.

Yunon shahar davlatlarining Afina boshchiligidagi ittifoq Kalliy sulhidan keyin ham saqlanib qoladi. Bu ittifoqning a`zolari 200 dan oshgan edi. Ittifoqning umumiy harbiy floti va qo`shini yanada kuchaytiriladi. Uning pul xazinasi ham boyib boradi.

Afina harbiylari ittifoq floti va qo`shiniga qo`mondonlik qiladilar. Afinaliklar ittifoq xazinasini Delosdan shaharlariga ko`chirib, unga xo`jayinlik qila boshlaydilar. Xazinaga to`lanadigan a`zolik badali miqdorini ham afinaliklarning o`zlari belgilaydigan bo`ladilar. Afina butun Egey dengizida hukmronlikni o`z qo`liga oladi. Shuning uchun afinaliklarni "dengiz egalari" deb atashadigan bo`ladilar. Shu davrda Afina o`z qudratining eng yuqori cho`qqisiga ko`tarilgan.

Miloddan avvalgi V-IV asrlarda Yunoniston polislarida dehqonlar uzumchilik bilan shug`ullanib, zaytun, piyoz, sarimsoq, meva, sabzavot ham ekkanlar. Yunonistonda bug`doy, arpa va boshqa don ekinlari kam ekilgan. Yunonlar Lakoniya, Messeniya, Beotiya va Fessasliya kabi sug`oriladigan yerlarda bug`doy, arpa va suli ekkanlar. Bu joylar Yunonistonni g`alla bilan ta`minlay olmas edi. Shuning uchun g`alla Sitsiliya va Shimoliy qora dengiz buyruqlaridan keltirilgan. Dehqonlar g`allakorlikda omoch, toklarga ishlov berishda motiga, tok qaychi va daraxtlarning tagini yumshatishda belkurakdan foydalanganlar. Yunonistonda miloddan avvalgi V asrdan boshlab uzumdan musallas, zaytundan moy olish ancha rivoj topgan edi. Chunki uzum va zaytun g`ishloq xo`jaligidagi asosiy maxsulotlar edi. Uzum musallasi va zaytun moyi Yunonistondan tashqarida ham yuqori baholangan.

Yunonistonda katta yer egalari ham bo`lgan ammo oz yerli dehqonlar ko`pchilikni tashkil qilgan. Chorvachilik qishloq xo`jaligida katta o`rin tutmagan, chunki keng yaylovlarning kamligi chorvachilikning rivojlanishiga imkon bermagan. Go`sht va sut qadimgi yunonlarning asosiy ozuqasi emas edi. Yunonlar jun olish maqsadida qo`y boqqanlar. Jundan har xil kiyim-bosh tayyorlaganlar. Ular yirik shoxli qoramol, eshak va xachir boqqanlar. Ulardan qishloq xo`jaligida va aravalarga qo`shishda foydalanganlar. Yunonistonda ot kam boqilgan. Undan xo`jalikda ham, harbiy maqsadlarda ham kam foydalanilgan.

Miloddan avvalgi V-IV asrlarda butun Yunonistonda hunarmandchilik rivojlanadi. Afina va boshqa shaharlarda to`qimachilik, zargarlik, kulolchilik, tikuvchilik, qurolsizlik va me`morchilik avj oldi. har xil hunarmandchilik ustaxonalari va ishxonalar ergasteriyalar deb atalgan. Ularda 20-30 kishi ishlagan va asosiy qismini yollanma ishchilar hamda qullar tashkil etgan edi.

Miloddan avvalgi IV asrda yashagan mashhur notiq Demosfenning yozishicha, otasining qurolsizlik ustaxonasida 33 ta qul ishlagan. Hunarmandchilikning rivojlanishi natijasida Yunoniston shaharlari, xususan Afina juda boyib ketgan.

Yunonistonda hunarmandchilikning rivojlanishi ichki va tashqi savdoning ravnaq topishiga olib kelgan. qo`ltiqlarga yaqin shaharlar, xususan Afina savdo-sotiqning muhim markaziga aylangan. Afinadan 5-6 km masofada joylashgan Pirey Attikaning asosiy savdo-sotiq porti hisoblangan. Bu portda mol saqlanadigan omborxonalar, kema quradigan va ta`mirlaydigan ustaxonalar bor edi. Portga o`zga mamlakatlarning savdo kemalari tez-tez kelib turgan. Afinaliklarning dengizda hukmronlik qilishlari tufayli ularning savdo-sotiq ishlari ham tez rivojlanib ketgan. Afinaning savdo kemalari harbiy flot himoyasida O`rta yer va qora dengizlar suzib yurar edi.

Yunoniston savdogarlari O`rta yer dengizi havzasidagi Sitsiliya, Italiya, Misr, Kichik Osiyo, Finikiya, Frakiya, Sparta mamlakatlari qora va Marmar dengizlari sohilidagi shaharlar bilan savdo-sotiq ishlarini olib borganlar.

Yunonistonga asosan g`alla, asal, mum, mo`yna va boshqa mahsulotlar, shuningdek, qullar ham keltirib turilgan. Bu yerdan chetga esa kulolchilik buyumlari, zaytun moyi, xar xil matolar, qurollar, tayyor kiyimlar chiqarilgan. Yunonistonning ichki va tashqi bozorlar bilan bo`lgan savdosi quruqlik va dengiz yo`llari orqali amalga oshirilgan.

Yunoniston-Eron urushi qulchilik munosabatlarining kuchayishini tezlashtiradi. Yunonlar urushda asir tushgan jangchilarnigina emas, balki boshqa mamlakatlarda qo`lga olingan ayollar va bolalarni ham cho`ri va qullarga aylantirganlar. Kichik Osiyo sohillariga qilingan hujumlardan birida afinaliklar 20 mingdan ortiq kishini asir olganlar va ularni qul qilib bozorlarda sotganlar. Frakiya, Kichik Osiyo va qora dengiz sohillarida yashagan mahalliy qabilalar o`z qo`shnilariga hujum qilib, asirga tushganlarni yunonlarga qul qilib sotar edilar.

Yunon Eron urushlarida yetakchilik qilib, butun mamlakat shahar-davlatlarini bosqinchilarga qarshi kurashga otlantirgan, hamda g`alabalarga salmoqli hissa qo`shgan Afina davlati katta obro`-e`tiborga sazovor bo`ldi. Urushdan so`ng butun O`rta yer dengizi havzasidagi eng kuchli davlatga aylandi.

Yunon shahar davlatlarining Afina boshchiligidagi ittifoq Kalliy sulhidan keyin ham saqlanib qoladi. Bu ittifoqning a`zolari 200 dan oshgan edi. Ittifoqning umumiy harbiy floti va qo`shini yanada kuchaytiriladi. Uning pul xazinasi ham boyib boradi.

Afina harbiylari ittifoq floti va qo`shiniga qo`mondonlik qiladilar. Afinaliklar ittifoq xazinasini Delosdan shaharlariga ko`chirib, unga xo`jayinlik qila boshlaydilar. Xazinaga to`lanadigan a`zolik badali miqdorini ham afinaliklarning o`zlari belgilaydigan bo`ladilar. Afina butun Egey dengizida hukmronlikni o`z qo`liga oladi. Shuning uchun afinaliklarni "dengiz egalari" deb atashadigan bo`ladilar. Shu davrda Afina o`z qudratining eng yuqori cho`qqisiga ko`tarilgan.

Miloddan avvalgi V-IV asrlarda Yunoniston polislarida dehqonlar uzumchilik bilan shug`ullanib, zaytun, piyoz, sarimsoq, meva, sabzavot ham ekkanlar. Yunonistonda bug`doy, arpa va boshqa don ekinlari kam ekilgan. Yunonlar Lakoniya, Messeniya, Beotiya va Fessasliya kabi sug`oriladigan yerlarda bug`doy, arpa va suli ekkanlar. Bu joylar Yunonistonni g`alla bilan ta`minlay olmas edi. Shuning uchun g`alla Sitsiliya va Shimoliy qora dengiz buyruqlaridan keltirilgan. Dehqonlar g`allakorlikda omoch, toklarga ishlov berishda motiga, tok qaychi va daraxtlarning tagini yumshatishda belkurakdan foydalanganlar. Yunonistonda miloddan avvalgi V asrdan boshlab uzumdan musallas, zaytundan moy olish ancha rivoj topgan edi. Chunki uzum va zaytun g`ishloq xo`jaligidagi asosiy maxsulotlar edi. Uzum musallasi va zaytun moyi Yunonistondan tashqarida ham yuqori baholangan.

Yunonistonda katta yer egalari ham bo`lgan ammo oz yerli dehqonlar ko`pchilikni tashkil qilgan. Chorvachilik qishloq xo`jaligida katta o`rin tutmagan, chunki keng yaylovlarning kamligi chorvachilikning rivojlanishiga imkon bermagan. Go`sht va sut qadimgi yunonlarning asosiy ozuqasi emas edi. Yunonlar jun olish maqsadida qo`y boqqanlar. Jundan har xil kiyim-bosh tayyorlaganlar. Ular yirik shoxli qoramol, eshak va xachir boqqanlar. Ulardan qishloq xo`jaligida va aravalarga qo`shishda foydalanganlar. Yunonistonda ot kam boqilgan. Undan xo`jalikda ham, harbiy maqsadlarda ham kam foydalanilgan.

Miloddan avvalgi V-IV asrlarda butun Yunonistonda hunarmandchilik rivojlanadi. Afina va boshqa shaharlarda to`qimachilik, zargarlik, kulolchilik, tikuvchilik, qurolsizlik va me`morchilik avj oldi. har xil hunarmandchilik ustaxonalari va ishxonalar ergasteriyalar deb atalgan. Ularda 20-30 kishi ishlagan va asosiy qismini yollanma ishchilar hamda qullar tashkil etgan edi.

Miloddan avvalgi IV asrda yashagan mashhur notiq Demosfenning yozishicha, otasining qurolsizlik ustaxonasida 33 ta qul ishlagan. Hunarmandchilikning rivojlanishi natijasida Yunoniston shaharlari, xususan Afina juda boyib ketgan.

Yunonistonda hunarmandchilikning rivojlanishi ichki va tashqi savdoning ravnaq topishiga olib kelgan. qo`ltiqlarga yaqin shaharlar, xususan Afina savdo-sotiqning muhim markaziga aylangan. Afinadan 5-6 km masofada joylashgan Pirey Attikaning asosiy savdo-sotiq porti hisoblangan. Bu portda mol saqlanadigan omborxonalar, kema quradigan va ta`mirlaydigan ustaxonalar bor edi. Portga o`zga mamlakatlarning savdo kemalari tez-tez kelib turgan. Afinaliklarning dengizda hukmronlik qilishlari tufayli ularning savdo-sotiq ishlari ham tez rivojlanib ketgan. Afinaning savdo kemalari harbiy flot himoyasida O`rta yer va qora dengizlar suzib yurar edi.

Yunoniston savdogarlari O`rta yer dengizi havzasidagi Sitsiliya, Italiya, Misr, Kichik Osiyo, Finikiya, Frakiya, Sparta mamlakatlari qora va Marmar dengizlari sohilidagi shaharlar bilan savdo-sotiq ishlarini olib borganlar.

Yunonistonga asosan g`alla, asal, mum, mo`yna va boshqa mahsulotlar, shuningdek, qullar ham keltirib turilgan. Bu yerdan chetga esa kulolchilik buyumlari, zaytun moyi, xar xil matolar, qurollar, tayyor kiyimlar chiqarilgan. Yunonistonning ichki va tashqi bozorlar bilan bo`lgan savdosi quruqlik va dengiz yo`llari orqali amalga oshirilgan.

Yunoniston-Eron urushi qulchilik munosabatlarining kuchayishini tezlashtiradi. Yunonlar urushda asir tushgan jangchilarnigina emas, balki boshqa mamlakatlarda qo`lga olingan ayollar va bolalarni ham cho`ri va qullarga aylantirganlar. Kichik Osiyo sohillariga qilingan hujumlardan birida afinaliklar 20 mingdan ortiq kishini asir olganlar va ularni qul qilib bozorlarda sotganlar. Frakiya, Kichik Osiyo va qora dengiz sohillarida yashagan mahalliy qabilalar o`z qo`shnilariga hujum qilib, asirga tushganlarni yunonlarga qul qilib sotar edilar.
qadimgi davrdan boshlab, to hozirgi zamongacha vujudga kеlgan asosiy iqtisodiy fikr, g`oya, qarash. nazariya va ta`limotlarni o`z ichiga oladi.Bu fan boshqa iqtisodiy va tarixiy, ayniqsa iqtisodiy nazariyasi fani bilan bеvosita bog`liq. Iqtisodiy tarix ancha kеng davrni qamrab olgan va mustaqil xaraktеrga ega. Bu fanni o`rganish orqali ekonomiks, xalq xujaligi tarixi, iqtisodiy tarix va iqtisodiy kontsеptsiyalari hamda aniq iqtisodiy prеdmеtlarni o`zlashtirish osonlashadi, u yoki bu iqtisodiy o`zgarishlarni shart-sharoitlari va oqibatlarini taxlil etishga katta ko`mak bеradi. Masalan: bizga bugun yangidеk tuyilgan bozor iqtisodiyoti to`g`risidagi fikrlar Adam Smit tomonidan 1776 yili chop etilgan "halqlar boyligi" asarida asosan to`la tahlil etib bеrilgan. Ba`zi iqtisodiy g`oyalar esa qadimdan ma`lum, ularni o`rganishda eng muhimi hayotga tadbiq etish yaxshi samara bеradi, ko`p xollarda Amеrikani yangidan kashf etishga xojat qolmaydi.Bu fanni o`rganish mеtodologiyasi asosida tarixiylik, ob`еktivlik va dialеktik usuli yotadi."Iqtisodiy ta`limotlar tarixi"ni o`rganishda ma`lum davrlash tizimidan foydalaniladi. Hozircha eng maqbul usul ijtimoiy iqtisodiy formatsiyalarning o`zgarishiga qarab ish yuritishdir. Chunki qaysi formatsiya ustun, ilg`or boshqarishning amalga oshirish bo`lsa o`sha(masalan, quldorlik yoki kapitalizm) davrga xos jamiyatning sinfiy tuzilishi iqtisodiy manfaatlari va boshqalar yotadi.

Quldorlik va fеodalizm davrida g`oyalarning tarqalishi (migratsiyasi) juda qiyin bo`lgan. Shuning uchun bu davrlardagi iqtisodiy fikrlarni mamlakatlar miqyosida alohidi-alohida o`rganishmoqda.