Hozirgi vaqtda ta’lim jarayonida o’qitishning zamonaviy metodlari keng qo’llanilmoqda

 

---

24 
 
KEYSLAR TIPOLOGIYASI.
Keyslar uchun ular juda ko’p turli ekanligi xosdir. Keyslarning 
turlari bo’yicha tasniflanishi 
7-jadvalda 
ko’rsatilgan. 
7-jadval 
Keyslar turlarini tasniflash jadvali 
Tipologik belgilari
Keys turi
Asosiy manbalari
1. 
Tabiiy sharoitdagi 
2. 
Kabinetdagi 
3.
Ilmiy-tadqiqotchilikdagi 
Syujet mavjudligi
1. 
Syujetli 
2.
Syujetsiz 
Vaziyat bayonining 
vaqtdagi izchilligi
1. 
O’tmishdan hozirgi kelish rejimidagi keys
2. Vaqt orqaga qaytariladigan keys-xotira 
3. Bashorat keysi 
Keys ob’ekti
1. 
Shaxsiy 
2.
Tashkiliy-institustional 
3.
Ko’p sub’ektli 
Materialni taqdim etish 
usuli
1. 
Hikoya 
2.
Esse 
3.
Tahliliy yozishma 
4.
Jurnalist tergovi 
5.
Hisobot 
6.
Ocherk 
7.
Faktlar majmui 
8.
Statistik materiallar majmui 
9.
Xujjatlar va ishlab chiqarish 
namunalari majmui 
Hajmi
1. 
Qisqa (lo’nda)

---

25 
2.
O’rtacha miqdordagi 
3.
Katta (uzun) 
Tuzilmaviy o’ziga xos 
xususiyatlari
1. 
Tuzilmalangan 
2.
Tuzilmalanmagan 
O’quv topshirig’ini taqdim 
etish usuli
1. 
Savolli 
2.
Keys-topshiriq 
Didaktik maqsadlari
1. 
Muammo, yechim yoki 
konstepstiyani izohlash 
2.
Treningli, o’quv rejasidagi fan 
bo’yicha malaka va ko’nikmalar 
orttirishga mo’ljallangan 
3.
Tahlil va baholashga o’rgatuvchi 
4.
Muammoni ajratish va yechish, 
boshqaruvchilik qarorlari qabul qilishga 
o’rgatuvchi 
5.
Vaziyat sub’ekti rivojining yangi 
strategiyalari va yo’llari, yangicha 
baholash uslublari va shu kabilarni ishlab 
chiqishga rag’batlantiruvchi 
Rasmiylashtirish usuli
1. 
Bosma 
2.
Elektron 
3.
Video-keys 
4.
Audio-keys 
5.
Multimedia-keys 
Keysologning (shu o’rinda va keyinchalik – keysni ishlab chiquvchi) vazifasi keys turining 
qo’yilgan didaktik maqsadlarni optimal amalga oshirishga imkon beradigan o’ziga xos 
xususiyatlarini tanlash va qo’llashdan iborat. 
Keyslarning turli manbalari. Keys intellektual mahsulot sifatida o’z manbalariga egadir. Ularni 
sxematik tarzda quyidagicha aks ettirish mumkin: 
 
INTELLEKTUAL MAHSULOT SIFATIDAGI KEYSNING ASOSIY MANBALARI
Sosium keyslarning manbaidir, degan fikr hech kimda shubha tug’dirmasligi aniq. Faqat uning 
keysning mazmuni va shaklini qay darajada oldindan belgilab berishi mumkinligi haqida turlicha 
fikrlar bo’lishi mumkin. Ijtimoiy hayot butun turli-tumanligi bilan keys syujeti, muammolari va 
faktologik bazasining manbai bo’ladi. 

---

26 
Ta’lim va tarbiyaning keysda jamlangan maqsadlari va vazifalari, shuningdek ta’lim 
texnologiyasini belgilaydigan ta’lim keysning yana bir manbaidir. 
Fan keysning uchinchi manbaidir. U tahliliy faoliyat va bir tizimli yondashuv bilan belgilanadigan 
ikkita asosiy metodologiyani, shuningdek, keysni hal etish jarayonida qo’llaniladigan boshqa 
ilmiy uslublarni yaratib beradi. 
…-sxemada keys determinastiyasi asosiy manbalarining o’zaro nisbati bir xilda va teng tomonli 
uchburchak sifatida taqdim etilgan. Bu barcha manbalarning teng ahamiyatli ekanligining ideal va 
ancha kam uchraydigan holati – determinantdir. Keyslarni qurishning real amaliyotida bunday 
holat ancha kam uchraydi. Ko’pincha manbalardan birining ustunlik qilishi kuzatiladi. Sxema 
shaklida olganda manba rolini uchburchak burchagining kattaligi tarzida tasavvur etish mumkin. 
Bunda burchak qanchalik to’mtoqroq bo’lsa, tegishli manba ta’siri shunchalik ko’proq bo’ladi. 
O’tkir qirralar tegishlicha manbaning minimal ta’sirini aks ettiradi.