Hozirgi o’zbek


-ма қўшимчаси одатда мураккаб феълларга кейинги сўзга-кўмакчи феълга қўшилади: ёзиб олма, ўқиб чиқма. -ма



Download 0,62 Mb.
bet54/94
Sana21.02.2022
Hajmi0,62 Mb.
#61819
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   94
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

-ма қўшимчаси одатда мураккаб феълларга кейинги сўзга-кўмакчи феълга қўшилади: ёзиб олма, ўқиб чиқма. -ма қўшимчаси мураккаб феълнинг биринчи қисмига-етакчи феълга ҳам қўшилади: ўқимай қўйди, келмай қолди.
-ма қўшимчаси мураккаб феълнинг ҳар иккала қисмига ҳам қўшилади. Бу ҳолатда бўлишлилик ҳосил бўлиб, иш-ҳаракатнинг аниқ бажарилиши ифодаланади: бормай қўймайди, гапирмай турмайди каби.
Риторик сўроқ гапларда ҳам шу шакл орқали бўлишлилик маъноси ифодаланади: масалан, Онани ким севмайди?
Бўлишсизлилик феълнинг сифатдош шаклига эмас, йўқ сўзларини қўшиш билан ҳам ҳосил бўлади: борган эмас, ўқигани йўқ каби.
-на боғловчиси уюшиқ бўлаклар орасида келиб бўлишсизликни ҳосил қилади: на ўқийди, на ёзади.
Феъл нисбатлари.
Феълдан англашилган ҳаракат ва ҳолат билан унинг бажарувчиси ва предмети орасидаги муносабатлар феъл нисбатлари дейилади.
Ҳаракат, ҳолат билан уни бажарувчи (субъект) ва предмет (объект) орасидаги муносабатлар ҳар хил. Масалан, феълдан англашилган ҳаракат предметга ўтади: Болалар китобни ўқиди, предметга ўтмай субъектнинг (эга) ўзига қолади: Болалар ювинди; ҳаракат бажарувчиси ноаниқ бўлади: Китоб ўқилди, ҳаракат бир неча шахс томонидан биргаликда бажарилади: Болалар баҳслашди, ҳаракат бошқа шахсларнинг таъсирида бажарилади: Ўқитувчи болаларга китоб ўқитди каби шаклларда юзага келади.
Бундай шаклларнинг юзага келишида махсус шакл ясовчи қўшимчалар иштирок этади.
Бу қўшимчалар феълнинг маъносини бутунлай ўзгартирмай, унга қўшимча маъно берилади.
Феъл нисбатлари бешта: 1) аниқ нисбат, 2) ўзлик нисбати, 3) мажҳул нисбат, 4) биргалик нисбати, 5) орттирма нисбат.
Аниқ нисбат. Бу нисбат эга томонидан бажарилиши аниқ бўлган ҳаракат ва ҳолатни билдиради. Аниқ нисбатни ҳосил қилувчи қўшимча йўқ. У феълнинг негизи орқали ифодаланади. Феълнинг бундай қурилиши фаол қўлланилади: ёзди, ухлади каби.

Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish