Hozirgi o’zbek



Download 0,62 Mb.
bet56/94
Sana21.02.2022
Hajmi0,62 Mb.
#61819
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   94
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

-т: ўқит, ишлат, тўхтат
-дир, -тир: ёздир, олдир, келтир
-дир қўшимчаси жарангли ундош ва сонорлар билан тугаган бир бўғинли сўзларга: чиздир, кулдир, ўрдир, -тир қўшимчаси кўп бўғинли сўзларга қўшилади: қувонтир, суюнтир, кийинтир каби.
-тир қўшимчаси -т, -дир қўшимчаси орқали ясалган орттирма нисбатдан яна орттирма нисбат ҳосил қилади: ўқиттир, ёздиртир.
-газ, -гиз, ғиз, -каз, -қиз, -қаз: кўргаз, юргиз, турғиз, ўтказ, кетгиз, ютқаз.
-гиз, -ғиз жарангли ундош билан тугаган феълга, қолган қўшимчалар жарангсиз ундошли феълга қўшилади.
-ир, -ар: тушир, битир, чиқар, қайтар
-из: оқиз, томиз.
-сат қўшимчаси билан ҳосил бўлган кўрсат феъли ҳам орттирма нисбат. Бироқ бу қўшимча билан феълнинг юзига келиши пассив ҳолатдир.
Орттирма нисбат ўтимсиз феълни ўтимлига айлантиради: ухла-ўтимсиз, ухлат-ўтимли; кел-ўтимсиз, келтир-ўтимли.
Феъл негизига орттирма нисбат қўшимчалари ҳам бирдан ортиқ қўшилади. Бу шакл орттирма нисбатнинг мураккаб шаклдир: ўқи-ўқит-ўқиттир, ют-ютқаз-ютқаздир.
Орттирма нисбат қўшимчалари бир-бири билан маънодош бўлади: юрит-юргиз, битказдир-битиртир.
Орттирма нисбат ўзлик: ювин-ювинтир; мажҳул: тайёрлан-тайёрлантир; биргалик: гаплаш-гаплаштир нисбатидаги феъллардан ҳам ҳосил бўлади.
Феълларда баъзан иккита феъл нисбати ясовчи қўшимча иштирок этади: ёздиртир, ювинтир каби.
Бундай феълларда кейинги қўшимча қайси нисбат қўшимчаси бўлса, феъл ҳам шу нисбатга мансуб бўлади. Масалан, ювинтир феълидаги -ин ўзлик, -тир орттирма нисбат қўшимчаси бўлганлиги учун бу феъл орттирма нисбатга мансуб.


Феълнинг хосланган шакллари

Феълнинг гапда бирор гап бўлаги вазифасини бажариш учун мосланган шакллари хосланган шакллар дейилади.


Гапда маълум бир вазифа бажариш учун хосланган бундай шакллар феълнинг вазифа шаклларидир.
Феълнинг вазифавий шакллари тўрт хил:


  1. Download 0,62 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish