Hozirgi o`zbek adabiy tili (Sodda gap sintaksisi)” fanidan O`quv uslubiy мajmua

Fonetik hodisalar. Kombinator omillar ta’sirida sodir bo‘ladigan hodisalar: assimilyatsiya, akkomodatsiya, ularning turlari. Nazalizatsiya. Pozitsion omillar ta’sirida sodir bo‘ladigan hodisalar: reduktsiya, ochiq bo‘g‘indagi unlilarda sifat o‘zgarishi, ayrim jarangli undoshlarning so‘z oxirida jarangsizlanishi.

Turkiy so‘zlarning an’anaviy fonetik tarkibiga moslashish: proteza, epenteza, epiteza.

Fonetik hodisalarning boshqa turlari: tovush tushishi (prokopa, sinkopa, apokopa, eliziya sandxi hodisasi, aferezis, gaplologiya), tovushlarning o‘rin almashinuvi (metateza), dissimilyatsiya, geminatsiya, degeminizatsiya, sinerezis, spirantizatsiya va boshqalar.

Bo‘g‘in (sillabema). Bo‘g‘in tuzilishi. Bo‘g‘in markazi. Bo‘g‘in tiplari: berkitilgan bo‘g‘in, berkitilmagan bo‘g‘in, ochiq bo‘g‘in, yopiq bo‘g‘in. Bo‘g‘in tiplarining yangi tasniflari. Bo‘g‘inning til va nutqdagi ahamiyati.

Urg‘u (aksentuatsiya). Urg‘u tiplari: so‘z urg‘usi, uning fonetik tabiatiga, tushadigan o‘rniga va harakat qilish belgisiga ko‘ra turlari (dinamik urg‘u, erkin urg‘u, ko‘chadigan urg‘u, ko‘chmaydigan urg‘u); sintagma urg‘usi, uning mezonlari; ayiruv urg‘usi (logik urg‘u va emfatik urg‘u). Urg‘uning til va nutqdagi roli.

Intonatsiya (intonema), uning prosodik elementlari: nutq melodikasi, nutq ritmi, temp, nutq intensivligi, nutq tembri, pauza. Intonatsiya turlari: tugallangan intonatsiya, tugallanmagan intonatsiya, darak intonatsiyasi, so‘roq intonatsiyasi, undov intonatsiyasi, chaqiruv (undash) intonatsiyasi, sanash intonatsiyasi va boshqalar. Intonatsiyaning gap va nutqdagi roli.