Hozirgi o`zbek adabiy tili (Sodda gap sintaksisi)” fanidan O`quv uslubiy мajmua

V bob. Leksikologiya

Leksikologiyaning predmeti, vazifalari, turlari. Leksikologiyaning semasiologiya, onomasiologiya, etimologiya, frazeologiya, so‘z yasalishi, fonetika va fonologiya bilan aloqasi (suhbat, savol-javob)

So‘zning leksik birlik sifatidagi belgi-xususiyatlarini aniqlash, leksik mazmunli so‘zlarni (leksemalarni) gramatik mazmunli so‘zlardan (yordamchi so‘zlar, modal so‘zlar, taqlidiy so‘zlar, undovlar, olmoshlardan) farqlash bo‘yicha suhbat, mashq.

Leksemaning semantik tarkibi (leksik ma’no va qo‘shimcha ottenkalar), leksik ma’noning fonetik so‘z, denotat va signifikat o‘rtasidagi murakkab aloqalardan tarkib topishi kabi masalalarni ixtiyoriy tanlangan so‘zlar tahlili asosida ko‘rib chiqish.

Atash semalari, ifoda va tasvir semalari (konnotativ semalar) hamda vazifa semalarini sharhlash, izohlash bo‘yicha savol-javob, mashq.

Leksemaning uzual va okkazional ma’nolarini, leksik monosemiya va leksik polisemiya hodisalarini, leksik ma’no taraqqiyotini belgilovchi qonuniyatlarni (ma’noning ko‘chishi, kengayishi yoki torayishini), ma’no taraqqiyoti natijalarini misollar asosida tahlil qilish. Leksik ma’no tiplarini aniqlash.

Eski leksik ma’no va etimologik leksik ma’nolarni qiyoslash, shakl etimoni va ma’no etimonini aniqlash.

Sinonim, antonim, omonim va paronimlarning lug‘aviy mikrosistemalar sifatidagi tavsifi ustida ishlash, ularning uslubiy vositalar sifatidagi rolini baholash.

Gipo-giperonimiya, graduonimiya va partonimiya hodisalarining til sistemasidagi rolini tavsiflash.

O‘zbek tili leksikasining o‘z va o‘zlashgan qatlamlarini, ulardagi leksik birliklarning fonetik, leksik-semantik xususiyatlarini tahlil qilish, so‘z o‘zgarish yo‘llari va usullarini aniqlash.

Leksemalarning ishlatilish doirasiga ko‘ra turlarini aniqalash (suhbat, mashq).

Istorizm, arxaizm va neologizmlarni, ularning turlarini aniqlash bo‘yicha mashqlar.

Leksemalarning uslubiy bo‘yog‘i, bunday bo‘yoqning ifodalanish yo‘llari, ularning (leksemalarning) nutq ko‘rinishlariga xoslanishini badiiy asar matni tahlili asosida mashq qilish.