Zoologiya (umurtqalilar) fanidan

Kemiruvchilar (Rodentia) turkumi vakillari hozirgi zamonda yashab turuvchi 

sutemizuvchilarning eng  kо‘p  turlisi  bо‘lib, Yer  yuzining  deyarli hamma  qismida 

tarqalgan  va  turlicha  sharoitlarda  –  suvda,  yerda,  yer  tagida  va  daraxtlarda 

yashaydi. Asosiy  morfologik  belgilaridan biri  –  tishlarining  tuzilishidir. Pastki  va 

---

ustki  jag‘larning  har  qaysi  tomonida  kurak  tishlari  juda  katta,  ildizi  yо‘q  va 

hayvonning butun umri bо‘yi о‘sib turadi. Qoziq tishlari yо‘q, shu sababli kurak va 

oziq  tishlar  orasida  tishsiz  bо‘shliq  –  diastoma  bо‘ladi.  Kemiruvchilar  asosan 

о‘simlik-ning ildizi, pо‘sti, novdasi, bargi, doni va maysasi bilan ovqatlanadi. 

Kemiruvchilar  tez  kо‘payish  xususiyatiga  ega,  ya’ni  har  safar  kо‘p  bola 

tug‘ish,  erta  balog‘atga  yetish,  yiliga  bir  necha  marta  bolalash  ularning  biologik 

xususiyatidir. Ular kо‘p turli va kо‘p sonli bо‘lganligi tufayli ularning tabiatda va 

inson  hayotida  foydasi  ham,  zarari  ham  kattadir,  ya’ni  kо‘pgina  kemiruvchilar 

qishloq  xо‘jaligi  о‘simliklariga  (sichqon,  dala  sichqonlari,  yumronqoziqlar)  va 

g‘amlab qо‘yilgan ovqatlarga (sichqon, kalamushlar) jiddiy zarar yetkazadi. Ba’zi 

kemiruvchilar  (sug‘urlar,  qumsichqonlar,  kalamushlar)  yuqumli  kasalliklarni, 

jumladan  toun  (chuma)  yoki  о‘lat  kasalligini  tarqatadi;  boshqa  bir  turlari  (tiyin, 

ondatra) ovlanadigan eng muhim mо‘ynali hayvonlardan hisoblanadi.