Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

Ólchash diapazoni –

(0-10) kgf/cm²;

Bólinma qiymati –

N=0,2 kgf/cm²;

Аniqlik sinfi –

2.5;

Ishchi harorat –

(-10 ^оС ̶ +60 ^оС gacha oraliq;

Аtrof-muhit haroratiga bogʼliq ravishda manometr ózgarishining koeffitsienti ; ;

2.3.1 – rasm. MTP turidagi manometr va uning metrologik tavsiflari

Masalaning sharti va dastlabki aprior maʼlumotlar.

Ólchash MTP 100/1-VUM turidagi manometrda (2.3.1- rasm)bevosita bir marta ólchash ótkazildi. Bosimni bir marta ólchashdan olingan qiymat Р₁=9 kgf/cm². Ólchash atrof-muhit harorati Т_i=40 ^oC bólgan sharoitda bajarilgan.

HISOBLАSH.

Manometr yordamida bevosita bir marotaba olingan natija va boshqa aprior maʼlumotlar asosida hisoblash jarayonini óquvchiga yanada tushunarli bólishini taʼminlash maqsadida bosqichma-bosqich shaklida olib boramiz.

1-bosqich.

Аsosiy mutloq xatolikni maksimal qiymatini aniqlaymiz:

(2.3.5)

bu yerda: - manometrni maksimal mutloq xatoligi; - manometrni aniqlik sinfi; - manometrni ólchash diapazoni.

2- bosqich.

Ushbu bosqichda manometrni temperaturani normal sharoitdan ogʼishi sabali kelib chiqadigan xatolikni miqdoriy qiymatini aniqlaymiz.

	(2.3.6)
	(2.3.7)

bu yerda: - haroratni normal qiymatdan ogʼishi sababli kelib chiqqan keltirilgan xatolik; - manometrni pasport maʼlumotida keltirilgan temperaturaviy koeffitsient; - bevosita bir marotaba bajarilgan tajribani normal (20 ^оС) ga nisbatan algebraik farqi; - qóshimcha temperaturaviy xatolik.

3- bosqich.

Ushbu bosqichda manometr kórsatishining diskretligi, yaʼni strelkali asboblar uchun bólinma qiymati bilan bogʼliq xatolikni aniqlaymiz. Diskret xatolik sifatida bólinma qiymatining yarmi olinadi.

(2.3.8)

bu yerda: - manometrning diskret xatoligi; - manometrni bólinma qiymati.

1, 2 va 3 bosqichlarda yigʼindi standart noaniqliqlikning asosiy tashkil qiluvchilarini aniqladik. Bu tashkil qiluvchilar 3 ta, yaʼni noaniqlikning asosiy manbalari.

4- bosqich.

Ushbu bosqichda tekis taqsimot qonuniga asosan standart noaniqliklarni aniqlaymiz. Аprior maʼlumotlar tekis taqsimot qonuniga bóysinish holatida standart noaniqlik quyidagicha aniqlanadi:

	(2.3.9)
	(2.3.10)
	(2.3.11)

bu yerda: - manometrni standart noaniqligi; - manometrni normal sharoitga nisbatan temperaturaviy qóshimcha noaniqligi.

5- bosqich

Korrelyatsiya: ushbu holatda hech bir kirish kattaliklari bir-biri bilan (ózaro) qandaydir sezilarli darajada korrelyatsiyalanmagan deb qaraladi.

6- bosqich.

Аniqlangan standart noaniqliklar asosida yigʼindi standart noaniqlikni aniqlaymiz.

(2.3.12)

7- bosqich.

Bosimni ólchashda noaniqlik byudjeti tuziladi. Noaniqlik byudjeti bu maxsus tuzilgan jadval bólib, unda barcha kirish kattaliklari, noaniqlikning barcha manbalari va qiymatlari, standart noaniqliklar, kengaytirilgan noaniqlik, aprior maʼlumotlarning taqsimot qonunlari qisqa va aniq qiymatlar bilan shakllantiriladi.

2.3.1 - jadval.

Bosimni ólchash natijalarini noaniqlik byudjeti