Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги


Sharq mutafakkirlarining nutq odobi va



Download 1,51 Mb.
bet92/98
Sana29.12.2021
Hajmi1,51 Mb.
#85613
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   98
Bog'liq
O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi a

Sharq mutafakkirlarining nutq odobi va

til mahorati haqidagi fikrlaridan

namunalar

Nahv nasrda va aruz nazmda aytilgan so`zning me’yorini o`lchovchi va xatosini tuzatuvchi aniq ikkita mezon bo`lib qoldi, lekin nahv bular ikkisiyaing umumiyrog’idir, chunki u nasrni ham, nazmni ham birgalikda o`z ichiga qamrab oladi...

Xullas, yaxshi nutq tuzish uchun nahv, aruz, mantiq fanlari hamkorligidan foydalanish zarur bo`ladi. Ularning birontasiga ahamiyat bermaslik, bulardan birining qoidasi buzilishi qolgan ikkitasiga ta’sir qilmay qolmaydi.

Beruniy


* * *

Qanday qilib ta’lim berish va ta’lim olish, fikrni qanday ifodalash, bayon etish, qanday so`rash va qanday javob berish (masalasi)ga kelganimizda, bu haqda bilimlarning eng birinchisi jismlarga va hodisalarga ism beruvchi til haqidagi ilmdir deb tasdiqlayman.

Ikkinchi ilm grammatikadir: u jismlarga berilgan nomlarni qanday tartibga solishni hamda narsalar (substansiya) va hodisalarning (aksidensiya) joylashishi-ni va bundan chiqadigan natijalarni ifodalovchi hikmatli so`zlarni va nutqni tuzishni o`rgatadi.

Uchinchi ilm mantiqdir: ma’lum xulosalar keltirib chiqarish uchun logik figuralarga binoan qanday qilib darak gaplarni joylashtirishni o`rgatadi. Bu xulosalar yordamida biz bilmagan narsalarni billb olamiz hamda nima to`g’ri, nima yolg’on ekanligi haqida hukm chiqaramiz.

Abu Nasr Forobiy

* * *


…Yaxshi so`zlashga o`rgan va muloyim so`zlashdan boshqa narsani odat qilma, negaki, qanday so`zni gapirishni istasang, til shuni gapiradi. So`zni o`z joyida so`zla, joyida aytilmagan so`z, agar u yaxshi so`z bo`lsa ham yomon ko`rinadi.

Kaykovus. "Qobusnoma"

* * *

Kishi suxandon va notiq bo`lishi lozim



Kaykovus. "Qobusnoma"

* * *


Xalq oldida gapirganda so`zing go`zal bo`lsin, bu so`zni xalq qabul qilsin. Xaloyiq sening so`z bilan baland darajaga erishgaiingni bilsin, chunki kishining martaba-sini so`z orqali biladilar,... har kishining ahvoli o`z so`zi ostida yashringan bo`ladi.

Kaykovus. "Qobusnoma"

* * *

Ey farzand, so`zning yuz va orqa tomonini bilgil, ularga rioya qilgil, so`zlaganingda ma’noli gapir, bu notiqlikning alomatidir. Agar gapirgan vaqtingda so`zning qanday ma’noga ega ekanligini bilmasang, qushga o`xshaysan, bunday qushni to`ti deydilar!



Kaykovus

* * *


Shunday kishini notiq (suxango`y) deymizki, uning har so`zi xalqqa tushunarli bo`lsin va xalqning har so`zi unga ham ma’lum bo`lsin.

Kaykovus


* * *

O`ylamasdan so`zlama, har bir so`zni o`ylab gapir, to ayttan so`zingdan pushaymon bo`lmagaysan.

Kaykovus

* * *


Agar so`zni va ilmni yaxshi bilsang ham hyech bir so`zni buzma, to`g’ri ta’rifla. So`zni bir xil gapir. Ko`p bilu, oz so`zla, kam bilsang ko`p so`zlama, chunki aqlsiz kishi ko`p so`zlaydi, deganlarki, jim o`tirish salomatlik sababidir. Ko`p so`zlovchi hatto aqlli odam bo`lsa ham xalq uni aqlsiz deydi... .

Kaykovus


* * *

Bilib so`zla, so`z bilig sanalur

Yusuf Xos Hojib

* * *


Tilniig foydasi talaydir, ortiqcha hovliqma,

Goho til maqtaladi, goho so`kiladi.

Modomiki shunday ekan, so`zni bilib so`zla,

So`zing ko`r uchun ko`z bo`lsin, (u) ko`ra bilsin.

Yusuf Xos Hojib

* * *


Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish