Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик – технология институти

 

---

 

                        

 

II.4-Rasi  G’alvirsimon tarelkali ekstraktor  

---

 

III. Loyixa – konstruktorlik qismi. 

III.1. Moyli fraktsiyalarni selektiv tozalash jarayoni moddiy balansi hisobi; 

Jarayon  tavsifi.  Moy  fraktsiyalarini  selektiv  tozalash  tayyor  moylar  ishlab 

chiqarish 

sxemasidagi 

asosiy 

bo`g’inlaridan 

biri 

hisoblanadi. 

Jarayon 

ekstraktsiyalashga  asoslangan  va  undagi  barcha  fizik  –  kimyoviy  qonuniyatlariga 

bo`ysunadi. Jarayon erituvchilar yordamida moylar tarkibidan smolali moddalarni, 

ko`p tsiklli aromatik uglevodorodlarni va boshqa keraksiz birikmalarni yo`qotishga 

mo`ljallangan.  Natijada  qovushqoqlik–temperatura  xususiyatlari  va  rangi 

yaxshilanadi,  moylar  kokslanishi  pasayadi  va  ularning  umumiy  sifati  ko`tariladi. 

Ko`pincha  fenol  selektiv  erituvchi  bo`lib  xizmat  qiladi,  ayrim  holda  furfurol 

qo`llaniladi.  Hozirgi  vaqtda  fenol  xossalariga  uxshash  va  ancha  kam  zaxarli    N–

metilpirolidon–2  erituvchisi  qo`llanilmoqda.  Jarayonni  asosiy  maxsuloti  –  rafinat, 

ya`ni  keraksiz  komopnetlardan  ancha  tozalanilgan  moy  fraktsiyasi  hisoblanadi. 

Moylarni  selektiv  tozalashdagi  yonaki  maxsulot–  ekstraktda  smolali  moddalar 

kontsentrlanadi.  Jarayon  xom  ashyosi  –  vakuum  distillyatlari  va  neftni  to`g’ri 

haydashdagi deasfal’tizatsiyalangan qoldiqlardir.  

Jarayonni  texnologik  rejimi  qo`llaniladigan  erituvchiga,  xom  ashyo  turi  va 

sifatiga,  tozalashni  o`tkazish  talablariga  hamda  olinadigan  rafinat  xususiyatiga 

bog’liq  bo`ladi.  Fenolli  tozalash  vaqtida  ekstraktsion  kolonnalar  pastidagi 

temperaturasi  45  dan      80 

0

S  gacha    oralikda  bo`ladi,  yuqori  qismida  esa  70  dan 

100 

0

S  gacha.  Kolonnalar  balandligi  buyicha  temperatura  farki  ekstraktsiya 

temperatura gradienti deb ataladi va u distillyatli  fraktsiyalarni tozalashda 10 – 15 

0

S  ni  va  deasfal’tizatlarni  tozalashda  15  –  20 

0

S  ni  tashkil  etadi.  erituvchi  sifatida 

furfuroldan foydalanishda kolonna temperaturasi va temperatura gradienti 10 – 30 

0

S ga yuqori bo`ladi.Xom ashyo sifati va rafinatga bog’liq holda fenol sarfi keng  

 

 

---

chegaralarida  o`zgarib  turadi.  Odatda  distillyatli  fraktsiyalar  uchun  fenolni 

xom  ashyoga  ko`ra  massa  nisbati  1,5  –  2:1,  deasfal’tizatlar  uchun  2,5  –  3,5:1  ni 

tashkil  etadi.  Furfurol  bilan  tozalashda  bu  ko`rsatgich  biroz  yuqori  bo`ladi. 

ekstarktsion jihozdan  maxsulotlar rafinat va ekstrakt eritma chikadi.